Mối quan hệ giữa stress và các bệnh mãn tính

Stress tác động tới cơ thể bạn ra sao?

Stress có thể được định nghĩa là trạng thái lo lắng hoặc căng thẳng tinh thần do một tình huống khó khăn gây ra. Stress là một phản ứng tự nhiên của con người, thúc đẩy chúng ta giải quyết những thách thức và mối đe dọa trong cuộc sống. Mọi người đều trải qua stress ở một mức độ nào đó. Tuy nhiên, cách chúng ta phản ứng với stress sẽ tạo ra sự khác biệt lớn đối với sức khỏe tổng thể của chúng ta.

Stress ảnh hưởng đến cả tâm trí và cơ thể. Một chút stress là tốt và có thể giúp chúng ta thực hiện các hoạt động hàng ngày. Quá nhiều stress có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe thể chất và tinh thần.

Các nghiên cứu đã tìm thấy nhiều vấn đề sức khỏe liên quan đến stress. Stress dường như làm trầm trọng thêm hoặc làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như béo phì, bệnh tim, bệnh Alzheimer, tiểu đường, trầm cảm, các vấn đề về đường tiêu hóa và hen suyễn. Hầu hết mọi hệ thống trong cơ thể con người đều có thể bị tổn thương do căng thẳng. Quả thực, căng thẳng tích lũy từ nhiều năm trước vẫn có thể tác động tiêu cực đến bạn hiện tại.

Tác động của stress đối với cơ thể

Stress có thể gây ra bệnh mạn tính như thế nào?

Tiến sĩ Charles Hattemer, chuyên gia về sức khỏe tim mạch tại Đại học Cincinnati cho biết: Khi chúng ta gặp phải mối đe dọa, huyết áp và nhịp tim tăng cao, cơ bắp căng ra và cơ thể tập trung lượng đường trong máu để dễ phản ứng nhanh hơn. 

Nếu mọi người bị stress trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng, cơ thể họ có thể không thể theo kịp các chức năng khác, dẫn đến các vấn đề như hay quên, mệt mỏi và khó ngủ. Các hormone gây stress như adrenaline và cortisol có thể làm tăng huyết áp mạn tính hoặc tăng sự tích tụ mảng bám, từ đó có thể gây tổn hại cho tim.

Cũng có những gợi ý rằng, stress có thể góp phần kích hoạt quá mức hệ thống miễn dịch và dẫn đến viêm nhiễm. Trong một nghiên cứu trên 186 bệnh nhân, các nhà nghiên cứu ở Italia phát hiện 67% người trưởng thành mắc bệnh celiac đã trải qua một sự kiện căng thẳng trong cuộc sống trước khi được chẩn đoán.

Gần đây hơn, Tiến sĩ Russo và các đồng nghiệp của ông đã chỉ ra trong hai nghiên cứu rằng những con chuột bị đau khổ có lượng bạch cầu trung tính gây viêm cao hơn và có ít tế bào T và tế bào B trong máu có thể tạo ra kháng thể hoặc tiêu diệt các tế bào bị nhiễm virus. Ông và các đồng nghiệp cũng nhận thấy những bệnh nhân mắc chứng rối loạn trầm cảm nặng có sự mất cân bằng tương tự trong các tế bào miễn dịch so với những người khỏe mạnh. Tiến sĩ Russo cho biết thêm, các nhà nghiên cứu tin rằng cơ thể thay đổi cấu trúc của các tế bào miễn dịch lưu thông trong máu như một cách để giảm thiệt hại do nhiễm trùng hoặc stress cấp tính.

Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Russo, khi phải đối mặt với tình trạng stress mạn tính, cơ thể đôi khi “không thể đóng cửa hệ thống miễn dịch”. Đối với những người vốn đã có nguy cơ mắc các bệnh mạn tính, cho dù do yếu tố di truyền, tiếp xúc với hóa chất, ô nhiễm không khí hoặc nhiễm virus, thời gian stress kéo dài có thể khiến họ dễ bị bệnh. “Tất cả chúng ta đều có những bệnh tật và điểm yếu về thể chất. Stress chỉ khai thác những điều đó và khiến chúng trở nên tồi tệ hơn” - Tiến sĩ Russo nói.

Sơ đồ cách quản lý sự căng thẳng

Khi các triệu chứng bệnh trở thành nguồn gây stress

Đối với những bệnh nhân mắc bệnh mạn tính, triệu chứng lâm sàng có thể khiến họ căng thẳng và khó kiểm soát tình trạng của mình. Một số người cho biết, không phải lúc nào, bác sĩ cũng đánh giá được việc họ kiểm soát stress khó đến mức nào, đặc biệt là khi họ cảm thấy ốm. Alyse Bedell, một nhà nghiên cứu lâm sàng chuyên về stress ảnh hưởng đến sức khỏe tiêu hóa tại UChicago Medicine cho biết, nhiều bác sĩ không được đào tạo để hỏi về nguồn gốc của stress hoặc tư vấn cho bệnh nhân về tác động của stress. Một cuộc khảo sát năm 2015 với hơn 30.000 bệnh nhân đến khám tại văn phòng bác sĩ cho thấy, các bác sĩ chăm sóc chính chỉ tư vấn cho bệnh nhân về cách kiểm soát stress trong 3% số lần khám. Thay vì chỉ đề nghị bệnh nhân cắt giảm các nguồn gây stress, các bác sĩ có thể làm việc với họ về những cách nhỏ để họ có thể kiểm soát stress hàng ngày. 

Bí quyết loại bỏ sự căng thẳng trong cuộc sống

Stress có thể che giấu các triệu chứng của bệnh mạn tính 

Các dấu hiệu của bệnh mạn tính thường bị các bác sĩ bỏ qua vì nghĩ là do stress. Nhiều vấn đề do stress gây ra như đau đầu, ợ chua, huyết áp, thay đổi tâm trạng… cũng có thể là triệu chứng của các bệnh mạn tính. Đối với bác sĩ và bệnh nhân, sự trùng lặp này có thể gây nhầm lẫn: Stress là nguyên nhân duy nhất gây ra các triệu chứng của ai đó hay là điều gì đó nghiêm trọng hơn đang diễn ra?

Trong tình huống này, các chuyên gia khuyên chúng ta nên áp dụng phương pháp loại trừ. Bạn hãy áp dụng các phương pháp để quản lý stress bằng cách thực hiện những thay đổi trong cuộc sống để giúp giảm bớt căng thẳng, chẳng hạn như đảm bảo dinh dưỡng tốt hơn, thói quen ngủ, tập thể dục và áp dụng các kỹ thuật thư giãn, không chỉ thư giãn cơ thể mà còn điều hòa tâm trí. Các chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể hỗ trợ bạn xác định nguyên nhân gây stress trong cuộc sống và hướng dẫn bạn những kỹ thuật thích hợp nhất để giảm các triệu chứng liên quan đến stress.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!