Số hóa quản lý: Đòn bẩy tài chính và điều tiết lưu lượng khách trong bảo tồn di sản

Hội An, với danh xưng di sản văn hóa thế giới, luôn phải đối mặt với áp lực cân bằng giữa phát triển du lịch và bảo tồn nguyên vẹn giá trị lịch sử. Sự bùng nổ của du khách trong những năm gần đây đã đặt ra thách thức lớn về khả năng chịu tải của khu phố cổ. Nhận thức rõ điều này, thành phố đã khai thác sức mạnh của số hóa không chỉ như một công cụ quản lý mà còn là một đòn bẩy tài chính chiến lược cho công tác bảo tồn.

Việc triển khai hệ thống vé điện tử và số hóa dữ liệu tham quan đã mang lại lợi ích kép không thể phủ nhận. Thứ nhất, nó thiết lập sự minh bạch hóa dòng tiền một cách triệt để. Doanh thu ổn định từ việc bán vé tham quan khu di sản, đạt trên 1.901 tỷ đồng từ năm 2012 đến giữa năm 2025, là nguồn vốn then chốt, bền vững, cho phép thành phố tự chủ trong công tác trùng tu, bảo tồn các di tích cổ kính, giảm thiểu sự phụ thuộc vào ngân sách trung ương hay các nguồn tài trợ thiếu ổn định. Việc này đảm bảo rằng dòng chảy kinh tế từ du lịch được tái đầu tư trực tiếp vào việc gìn giữ di sản mà nó tạo ra.

Thứ hai, công nghệ số đã cung cấp cho chính quyền khả năng nắm bắt lượng khách thực tế theo thời gian thực. Hệ thống dữ liệu lớn (Big Data) từ vé điện tử và các điểm quét khác nhau cung cấp thông tin chi tiết về mật độ khách, giúp cơ quan quản lý đưa ra các biện pháp điều tiết lưu lượng khách hợp lý, linh hoạt cấm hoặc khuyến khích vào các khu vực nhất định trong từng khung giờ, qua đó tránh tình trạng ùn tắc và làm hỏng cảnh quan cũng như trải nghiệm du lịch. Đây là bước tiến quan trọng so với các phương pháp quản lý truyền thống kém hiệu quả.

Bên cạnh lĩnh vực di sản, Hội An cũng thúc đẩy chuyển đổi số sâu rộng hơn trong khối kinh tế địa phương. Thành phố đang tập trung vào việc số hóa hoạt động của các doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh – xương sống của kinh tế phố cổ. Việc đẩy mạnh tập huấn, chuyển đổi sang kê khai thuế mới đối với hộ kinh doanh từ năm 2025 là một bước đi đồng bộ, hướng tới xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, tạo sự công bằng và nâng cao năng lực cạnh tranh. Sự minh bạch về thuế và kinh doanh là nền tảng vững chắc cho mô hình thành phố thông minh hiện đại mà Hội An đang hướng tới.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Thanh Bình, chuyên gia về Quản lý Di sản và Du lịch bền vững, chiến lược số hóa của Hội An là một mô hình đáng học hỏi. Ông nhận định: "Số hóa không chỉ là công cụ thống kê, mà là cơ chế tái phân bổ nguồn lực và quản lý rủi ro. Khi có dữ liệu chính xác về doanh thu và lưu lượng khách, Hội An có thể lập kế hoạch bảo trì di tích một cách chủ động, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai hay xuống cấp, và đảm bảo tính toàn vẹn của di sản cho các thế hệ tương lai. Điều này quan trọng hơn việc chỉ đếm số lượng khách du lịch".

Công nghệ định vị: Phân tán khách thông minh và phát triển kinh tế xanh vùng phụ cận

Chiến lược thứ hai và mang tính đột phá của Hội An là sử dụng công nghệ để giải quyết vấn đề quá tải thông qua nguyên tắc định hướng thay vì cấm đoán. Thay vì dùng các lệnh cấm cứng nhắc gây khó chịu cho du khách và ảnh hưởng đến kinh doanh, thành phố đã sử dụng các giải pháp công nghệ thông tin để điều phối hành vi du khách một cách tinh tế.

Thành phố sử dụng công nghệ thông qua các nền tảng số hóa bản đồ, được tích hợp trong ứng dụng du lịch thông minh (Smart Tourism App). Những ứng dụng này không chỉ cung cấp thông tin du lịch cơ bản mà còn đóng vai trò là công cụ phân tích hành vi khách hàng trên mạng xã hội và định vị điểm tham quan theo thời gian thực. Dữ liệu này được hiển thị trực quan cho du khách. Chẳng hạn, du khách có thể dễ dàng xác định khu vực nào trong phố cổ đang quá tải và chủ động khám phá các điểm đến mới mẻ, vắng vẻ hơn ở vùng ven, giúp cân bằng áp lực đồng đều trên toàn khu vực.

Sự hỗ trợ của công nghệ này được chính sách địa phương thúc đẩy thông qua việc mở rộng không gian du lịch vùng phụ cận. Đây là một bước đi chiến lược nhằm chuyển dịch trọng tâm du lịch ra khỏi lõi phố cổ. 

Sự kết hợp giữa công nghệ định hướng thông minh và chính sách mở rộng không gian không chỉ giúp giảm tải hiệu quả cho khu vực phố cổ mà còn tạo ra cơ hội kinh tế mới cho người dân ở các xã, phường lân cận, thúc đẩy mô hình du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm, mang lại sự đa dạng và chiều sâu cho trải nghiệm của du khách.

Ông Alan Teo, Tổng Giám đốc điều hành Hoiana Resort & Golf nhận định sắc bén về chiến lược này từ góc độ kinh doanh cao cấp: "Du lịch xanh không chỉ đơn thuần là bảo vệ môi trường tự nhiên, mà còn là một cách tiếp cận thông minh để phân bổ hợp lý dòng khách, mở rộng không gian trải nghiệm và gìn giữ tài nguyên văn hóa quý giá. Một trải nghiệm du lịch bền vững sẽ thu hút được nhóm du khách chất lượng cao, có khả năng chi trả lớn hơn và tôn trọng giá trị di sản. Đây là chiến lược tất yếu nếu Hội An muốn phát triển bền vững, biến di sản thành tài sản không cạn kiệt, tránh rơi vào 'bẫy' du lịch đại trà mà nhiều nơi đang gặp phải"./.