Nghề làm mắm và nước mắm Nam Ô là một trong những đặc sản nổi tiếng bậc nhất ở miền Trung, được cộng đồng dân cư ở làng chài ven biển dưới chân đèo Hải Vân, TP Đà Nẵng sáng tạo và gìn giữ hàng trăm năm qua. Nghề truyền thống này đã được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2019 và được cấp bằng chỉ dẫn bảo hộ địa lý "Nam Ô" vào giữa năm 2024. Thế nhưng một điều đáng ngạc nhiên là nhiều năm qua, ngôi làng với nhiều cư dân làm nghề sản xuất nước mắm thủ công này vẫn chưa được công nhận chính thức là Làng nghề truyền thống vì nhiều vướng mắc, điều đó gây ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động sản xuất, kinh doanh cũng như nỗ lực gìn giữ, phát triển nghề gia truyền của cộng đồng cư dân làm mắm Nam Ô.
Nghị định 52/2018/NĐ-CP của Chính phủ về phát triển ngành nghề nông thôn quy định 3 tiêu chí công nhận làng nghề, gồm: có tối thiểu 20% tổng số hộ trên địa bàn tham gia ngành nghề, hoạt động ổn định tối thiểu 2 năm liên tục; đáp ứng các điều kiện bảo vệ môi trường. Năm 2007, TP Đà Nẵng đã thành lập Hội Làng nghề truyền thống nước mắm Nam Ô, trong đó có 3 hợp tác xã, 10 cơ sở chế biến nước mắm có quy mô tương đối, 17 cơ sở đăng ký thương hiệu riêng. Danh sách thống kê của Hội làng nghề này mới chỉ có những gia đình tham gia hội, chưa đưa vào những người tham gia các khâu như bán hàng, đánh bắt hải sản, người làm công tại các cơ sở, nên tỷ lệ chỉ đạt khoảng 15% số hộ dân tại khu vực, chưa đủ tỷ lệ tối thiểu 20%. Làng nghề hiện cũng chưa có quỹ đất để sản xuất tập trung, chưa có khu trình diễn tinh hoa nghề.
Từ khi được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể và có chỉ dẫn địa lý, số hộ khôi phục nghề làm mắm ở Nam Ô đã tăng rất nhanh, mỗi năm làng nghề này cung cấp khoảng 300 ngàn lít mắm ra thị trường với giá trung bình từ 80-150 ngàn đồng/lít. Làng nghề nước mắm Nam Ô được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia là vinh dự thành phố cũng như việc được đưa vào chỉ dẫn địa lý là hết sức có ý nghĩa. Ngay từ những ngày đầu năm 2025, chính quyền TP Đà Nẵng đã vào cuộc quyết liệt hơn để hỗ trợ người dân rà soát lại danh sách thống kê cũng như các điều kiện khác để sớm công nhận Làng nghề.
Việc công nhận Làng nghề là để hoàn thiện các cơ sở pháp lý, khẳng định giá trị văn hóa truyền thống của sản phẩm Nước mắm Nam Ô - công tác này hiện đang được UBND quận Liên Chiểu, TP Đà Nẵng triển khai một cách quyết liệt. Với sự vào cuộc của người dân và chính quyền, hy vọng trong tương lai gần, niềm vui được công nhận Làng nghề truyền thống sẽ đến sớm với người làm mắm Nam Ô.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!
