Chiến lược nâng cao chất lượng giống nòi thông qua dự phòng cấp một

Quốc hội vừa chính thức thông qua chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 với ngân sách 125.000 tỷ đồng. Mục tiêu cụ thể là đưa tỷ lệ nam nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đạt 90% vào năm 2030 và tiến tới phủ khắp 95% vào năm 2035.

 Theo bác sĩ Mai Xuân Phương, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Truyền thông - Giáo dục (Cục Dân số, Bộ Y tế), đây là bước chuẩn bị thiết yếu giúp các cặp đôi trang bị kiến thức, tâm lý và tầm soát sớm các bệnh lý di truyền như tan máu bẩm sinh (Thalassemia), hội chứng Down hay các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Thực tế tại khu vực Đông Nam Á, nhiều quốc gia đã có những bước đi quyết liệt trong vấn đề này. Singapore tập trung trợ giá cho các gói sàng lọc di truyền, trong khi Malaysia bắt buộc xét nghiệm HIV đối với người Hồi giáo. 

Tại Indonesia, ứng dụng kỹ thuật số đã được đưa vào để giám sát chỉ số sức khỏe của các cặp đôi trước lễ cưới ba tháng nhằm ngăn chặn tình trạng suy dinh dưỡng ở thế hệ tương lai. Những mô hình quốc tế này cho thấy việc chủ động nắm bắt tiền sử bệnh lý của cha mẹ là nền tảng quan trọng để bác sĩ đưa ra phác đồ dự phòng hiệu quả cho thai nhi, đảm bảo trẻ sinh ra được khỏe mạnh.

Giải pháp vượt qua rào cản tâm lý và khoảng cách vùng miền

Dù mang lại lợi ích lớn, việc triển khai vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức do thói quen và quy định pháp lý. Hiện nay, Luật Hôn nhân và Gia đình chưa bắt buộc khám sức khỏe trước kết hôn, dẫn đến tâm lý e ngại hoặc xem nhẹ bước này trong lộ trình xây dựng gia đình. 

Số liệu thực tế cho thấy sự chênh lệch rõ rệt: trong khi Hà Nội đạt tỷ lệ bao phủ 63% vào đầu năm 2024, thì Thái Nguyên chỉ ghi nhận 22,5% vào nửa đầu năm 2025. Sự thiếu hụt về năng lực xét nghiệm tại vùng sâu vùng xa cũng là một rào cản lớn khiến người dân khó tiếp cận dịch vụ.

Để hiện thực hóa mục tiêu năm 2035, ông Phương đề xuất ngành y tế cần chuẩn hóa quy trình từ tuyến tỉnh đến xã, đồng thời tích hợp tư vấn tâm lý vào các gói khám. Việc định hình "văn hóa khám trước hôn nhân" thông qua giáo dục giới tính học đường và chuyển đổi số trong đăng ký dịch vụ là cần thiết. 

Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ tài chính từ bảo hiểm y tế hoặc trợ giá dịch vụ sẽ là đòn bẩy quan trọng giúp người dân vượt qua rào cản kinh tế, biến việc khám sức khỏe trở thành một bước chuẩn bị văn minh và trách nhiệm của mỗi cá nhân trước khi bước vào đời sống vợ chồng./.