Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, nghệ thuật điêu khắc đá truyền thống đối mặt với nguy cơ bị mai một. Để khôi phục và bảo tồn nghệ thuật truyền thống này, từ những năm 1990, Chính phủ Campuchia đã phát triển mô hình làng nghề điêu khắc đá như tại huyện Son Tuk, tỉnh Kampong Thom.
Nằm cách Thủ đô Phnom Penh 160km về hướng Tây Bắc, làng điêu khắc đá Som Nak hiện là địa danh nổi tiếng nhất tại Campuchia với với nghề điêu khắc tượng Phật. Khi mới được thành lập năm 1995, nơi đây, ban đầu chỉ có chưa đến 5 nghệ nhân. Trải qua hơn 20 năm hình thành và phát triển, làng Som Nak hiện đã có gần 100 nghệ nhân giỏi cùng hơn 300 thợ thủ công lành nghề.
Các nghệ nhân tại đây có thể tạo, tạc những bức tượng nhỏ chỉ vài centimet đến những bức tượng cao lớn hàng mét, nặng cả chục tấn. Theo các nghệ nhân, việc chạm khắc tượng nhỏ khó ở chỗ đòi hỏi độ tỉ mỉ, chính xác cao; còn tạo, tạc tượng Phật lớn lại có những khó khăn khác như việc chọn chất đá; đo đạc, thiết kế hình dáng pho tượng; cắt xẻ tạo khuôn và chạm khắc hoàn thiện. Nhưng khó khăn hơn cả vẫn là việc thổi hồn vào mỗi bức tượng thông qua nghệ thuật điêu khắc khuôn mặt.
Để làm toát lên thần thái của một pho tượng Phật, đặc biệt là những pho tượng lớn, nặng đến hàng chục tấn, những người thợ nơi đây phải làm việc miệt mài hàng tháng trời. Quá trình tạo, tạc cũng phải cẩn thận từng chút, phải liên tục trau chuốt, điều chỉnh từng đường nét dù là nhỏ nhất.
Không kể công đoạn cắt, xẻ đá, tạo hình ban đầu, trung bình một bức tượng Phật cao khoảng 3m cần 4 nghệ nhân lao động miệt mài hơn 3 tháng mới có thể hoàn thành.
Mỗi bức tượng một dáng vẻ, gửi gắm một ý nghĩa. Tượng Phật đang ngồi nói về quá trình Đức Phật tu hành. Tượng Phật có rắn Bẩy đầu bao quanh nói về thời điểm Phật ngộ đạo. Phật đang đứng nói về thời gian hành pháp phổ độ chúng sinh. Tượng Phật nằm miêu tả thời điển Phật tọa hóa, niết bàn.
Điều khắc tượng Phật không chỉ đơn thuần là một công việc mà còn thể hiện sự thành kính của các nghệ nhân tại đất nước Chùa Tháp đối với Đức Phật. Mỗi bức tượng Phật được hoàn thiện bởi tâm huyết và sự tôn kính của các nghệ nhân.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!