Sau gần 12 năm thương lượng ròng rã và gần 20 tháng đàm phàn nước rút, vào ngày 4/7 vừa qua, Iran cùng 6 cường quốc gồm Mỹ, Anh, Pháp, Trung Quốc, Nga và Đức đã đạt được một thỏa thuận mang tính lịch sử về vấn đề hạt nhân của Iran, khép lại một trong những hồ sơ quốc tế phức tạp nhất của lịch sử thế giới đương đại.
Dù có nhiều ý kiến trái chiều được đưa ra sau khi thỏa thuận này được ký kết nhưng không thể phủ nhận thỏa thuận về vấn đề hạt nhân của Iran sẽ có những tác động rất lớn đến tình hình khu vực Trung Đông.
"Giống như mọi thỏa thuận, khi đã đạt được tức là các bên đều có sự nhượng bộ nhất định. Vấn đề nhượng bộ trong thỏa thuận này lại liên quan tới một vấn đề cực kỳ nhạy cảm. Nó vừa là chủ quyền vừa là sức mạnh quốc gia, do vậy cá nhân tôi đánh giá thỏa hiệp này có ý nghĩa rất lớn", TS. Đỗ Sơn Hải - Trưởng khoa Chính trị quốc tế, Học viện Ngoại giao - đánh giá.
"Do bối cảnh của thế giới nói chung và khu vực Trung Đông nói riêng, các bên đều nhận thấy rằng việc gác lại sự đối đầu là hợp lý. Thỏa thuận hạt nhân vừa đạt được xem như một biểu hiện đầu tiên cho ý thức này. Do đó, tất cả các bên và các quốc gia liên quan đều hy vọng đây sẽ là viên gạch đầu tiên trên chặng đường xây dựng lòng tin giữa các quốc gia".
TS. Đỗ Sơn Hải cũng phân tích thêm rằng, từ khi Hiệp ước cấm phổ biến vũ khí hạt nhân ra đời vào năm 1968, cho tới thời điểm này, trong những vấn đề liên quan tới vũ khí hạt nhân và cấm phổ biến vũ khí hạt nhân, bản thỏa thuận đạt được của Iran có lẽ là thành công duy nhất, tính theo con đường đàm phán.
"Thỏa thuận này còn có tính lịch sử bởi mối quan hệ giữa Mỹ và các nước Hồi giáo đã ở tình trạng căng thẳng quá lâu. Vì vậy, qua thỏa thuận hạt nhân này, các bên đều mong đợi có thể tạo ra một đột phá khẩu, mở ra một hướng mới để khép lại tập hồ sơ 13 năm, đồng thời mở ra một chương mới trong mối quan hệ của Iran và phương Tây" - TS. Đỗ Sơn Hải phân tích.
TS. Đỗ Sơn Hải - Trưởng khoa Chính trị quốc tế, Học viện Ngoại giao
Với việc đạt được thỏa thuận về vấn đề hạt nhân của Iran, những lo ngại Iran sở hữu vũ khí sẽ được gác lại ít nhất từ 10 đến 15 năm nữa. Còn đối với Iran, thỏa thuận này sẽ mở ra một hy vọng mới khi các lệnh trừng phạt được dỡ bỏ. Tuy nhiên, TS. Đỗ Sơn Hải cho rằng, các bên sẽ còn gặp nhiều khó khăn để hiện thực hóa bản thỏa thuận này.
"Khó khăn lớn nhất ở thời điểm này là phải đưa bản thỏa thuận vào triển khai" - TS. Đỗ Sơn Hải đánh giá - "Các bên phải đối mặt với khó khăn về kỹ thuật. Bên cạnh đó, một câu hỏi khác được đưa ra là những nghi kỵ vốn đã tồn tại dai dẳng bao lâu nay giữa các bên có thể được dỡ bỏ? Nếu không cẩn thận, trong quá trình thực hiện, dưới sự tác động của nhiều ý kiến trái chiều có thể sẽ khiến những nghi kỵ này không những không được giải quyết triệt để mà còn làm nảy sinh một mâu thuẫn mới. Ngoài ra, trong nội bộ mỗi bên cũng đều đang có nhiều vấn đề".
Có thể thấy, một hồ sơ nóng của thế giới đã được giải tỏa sau nhiều năm bế tắc. Dù còn khá sớm để nói về thành công của thỏa thuận hạt nhân Iran vừa đạt được và những tác động của nó tới tình hình Trung Đông nhưng có thể khẳng định đây là một thỏa thuận tốt đẹp cho các bên. Đối với Iran, đây là cơ hội mở ra những mối quan hệ hợp tác thương mại với thế giới, còn Mỹ và các cường quốc khác có thể thở phào nhẹ nhõm khi ngăn chặn được nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân tại khu vực Trung Đông.
Quan trọng hơn, thỏa thuận này đã chứng tỏ các biện pháp ngoại giao và hợp tác có thể giúp vượt qua những căng thẳng, đối đầu trong nhiều thập kỷ giữa các quốc gia. Đồng thời, nó cũng có khả năng trở thành hình mẫu để cộng đồng thế giới giải quyết những điểm nóng hiện nay trên thế giới.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam tại TV Online!