Hơn 4.400 vụ việc có quyết định xử phạt vi phạm hành chính nhưng vẫn chưa được thi hành. Đây là con số thống kê tính từ năm 2013-2019 của Sở Xây dựng TP.HCM. Năm 2013, chỉ có 15 vụ chưa chấp hành, 6 năm sau, số vụ tăng gần 90 lần với hơn 1.300 vụ. Thực tế, các vụ việc càng dai dẳng, càng khó xử lý.
Có thể lấy công trình vi phạm ở quận Thủ Đức làm ví dụ điển hình. Một khu đất đã được rào bằng tôn nhưng có đến 37 căn nhà và một hàng rào xây dựng không phép nhưng suốt 5 năm qua, vụ việc chưa giải quyết được dứt điểm.
Khi quyết định hành chính bị... vô hiệu hóa
Khu đất nông nghiệp có diện tích 4.600 m2 được cho là của ông Lê Tấn Tài, ngụ tại đường số 40, khu phố 8, phường Hiệp Bình Chánh, quận Thủ Đức. Theo UBND phường, khu đất ông Tài xây dựng trái phép là khu vực quy hoạch đất cây xanh và đường giao thông. Để đối phó, ông Tài đã rào bằng tôn và thực hiện hành vi xây dựng trái phép.
Theo ghi nhận, phường đã nhiều lần xử phạt bằng các quyết định hành chính từ năm 2015. Gần đây nhất, vào tháng 6/2019, ông Lê Tấn Tài đã bị xử phạt 1,5 triệu đồng và buộc tháo dỡ các công trình sai phép. Điều đáng nói, sau mỗi lần có quyết định xử phạt, ông Tài đều không chấp hành. Khi đó, ngoại trừ đề xuất cấp trên ra quyết định cưỡng chế, phường không thể làm gì hơn. Cũng vì lâu như thế, nhiều quyết định hành chính vô hình chung đã không còn tác dụng và tính hiệu lực của các quyết định hành chính vẫn là một dấu hỏi lớn chưa được trả lời.
Câu chuyện xử lý hậu sai phạm của phường Hiệp Bình Chánh, quận Thủ Đức,TP.HCM có lẽ cũng là tình huống gặp ở nhiều địa phương khác khi xử lý vi phạm trật tự xây dựng. Thậm chí, có nơi, 3 năm vẫn chưa thể cưỡng chế nổi dù chỉ là một viên gạch như trường hợp vi phạm tại hẻm 188 Nguyễn Văn Hưởng thuộc khu Thảo Điền Gold, có đến 17 công trình xây dựng sai phép.
Tháng 12/2017, UBND quận 2 đã có văn bản yêu cầu phường Thảo Điền khẩn trương lập kế hoạch và tổ chức cưỡng chế các công trình vi phạm. Nếu chưa cưỡng chế, phải chốt chặn, không cho tiếp tục thi công. Nhưng rồi, các công trình vẫn giữ nguyên trạng.
Sở Xây dựng TP.HCM đã đề nghị Sở Quy hoạch - Kiến trúc và UBND quận không xem xét điều chỉnh quy hoạch chi tiết 1/500 đối với khu vực có công trình vi phạm cho đến khi xử lý xong. Đề nghị chính quyền quận 2 khẩn trương xử lý các công trình vi phạm trật tự xây dựng tại phường Thảo Điền. Thế nhưng, vật liệu xây dựng vẫn được vận chuyển tới các công trình này để thi công cả ngày lẫn đêm. Đến thời điểm này, 17 công trình sai phạm vẫn không sứt mẻ dù chỉ một viên gạch, buộc lãnh đạo UBND TP.HCM phải trực tiếp chỉ đạo xử lý.
Không thể phủ nhận quyết tâm từ lãnh đạo TP.HCM trong việc xử lý nghiêm vi phạm về trật tự xây dựng. Đã có những cuộc họp gỡ khó do lãnh đạo thành phố chủ trì nhưng để chống vi phạm trong xây dựng khó một, xử lý công trình vi phạm đã thành hình lại khó gấp nhiều lần. Đó cũng là lý do mà bấy lâu nay vẫn "phạt cho tồn tại".
Đề xuất giải pháp xử lý vi phạm hành chính về xây dựng
Từ năm 2013 đến năm 2019, Sở Xây dựng TP.HCM đã xử phạt hành chính 9.920 vụ vi phạm. Tỷ lệ chấp hành trên 50%. Tuy nhiên, số còn lại chưa chấp hành xử phạt vẫn còn đến 4.462 vụ vi phạm. Băn khoăn được đặt ra đó là trong hơn 5.000 vụ chấp hành xử phạt, có bao nhiêu vụ chấp nhận đóng tiền mà vẫn để nguyên hiện trạng.
Từ thực tiễn này, các chuyên gia đề xuất điều chỉnh quy định trong Luật Xử lý vi phạm hành chính để tháo gỡ vướng mắc trong xử lý vi phạm về hoạt động xây dựng. Cần thiết có thể yêu cầu xử lý về hình sự.
Từ thực tế cho thấy, hiệu lực của Luật Xử lý vi phạm hành chính là chưa lớn. Đây cũng là lý do Luật này sẽ được đưa ra xem xét và sửa đổi trong kỳ họp Quốc hội sắp tới. Trong khi chờ đợi, việc nâng cao trách nhiệm của các chính quyền địa phương, nơi sát sườn nhất với người dân trong việc quản lý ngăn chặn, xử phạt cũng giúp việc thực thi pháp luật có hiệu quả hơn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!