Ông Iohannis tham gia cuộc đua mặc dù các thành viên hàng đầu của NATO đã ủng hộ Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte đảm nhận vị trí Tổng Thư ký NATO.
"Tôi đã quyết định tham gia ứng cử cho vị trí Tổng Thư ký NATO" - ông Iohannis nói trong một tuyên bố trực tuyến hôm 12/3 - "Quyết định này dựa trên kết quả hoạt động của Romania, kinh nghiệm tích lũy được trong hai nhiệm kỳ của tôi với tư cách là Tổng thống Romania, (và) sự hiểu biết sâu sắc của tôi về những thách thức mà NATO, châu Âu và đặc biệt là khu vực của chúng ta phải đối mặt".
Sự quan tâm của ông Iohannis đối với vị trí này đã được Bloomberg và Politico tiết lộ vào tháng 2, mặc dù các quan chức Romania từ chối bình luận về thông tin này.
Tuy nhiên, trong 3 tuần qua, Mỹ, Anh, Pháp và Đức đều tuyên bố ủng hộ ông Mark Rutte - Thủ tướng tạm quyền của Hà Lan - kế nhiệm ông Stoltenberg. Người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Kirby nói với các phóng viên vào tháng 2: "Mỹ đã nói rõ với các đồng minh NATO chúng tôi tin rằng ông Rutte sẽ là một Tổng Thư ký xuất sắc của NATO".
Chỉ có Hungary là hoàn toàn phản đối việc đề cử ông Rutte. Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Hungary Peter Szijjarto tuyên bố rằng Budapest "chắc chắn không thể ủng hộ việc bầu ông Mark Rutte vào vị trí Tổng Thư ký NATO, người trước đây muốn buộc Hungary phải quỳ gối". Ngoại trưởng Szijjarto đang đề cập đến nhận xét của ông Rutte vào năm 2021, khi nhà lãnh đạo Hà Lan kêu gọi cô lập Hungary về kinh tế và trục xuất Hungary khỏi EU vì luật cấm trẻ vị thành niên tiếp xúc nội dung có chủ đề LGBT.
Không có quy trình chính thức nào để NATO lựa chọn Tổng Thư ký của khối. Thay vào đó, các quốc gia thành viên sẽ thảo luận với nhau về các ứng cử viên cho đến khi đạt được sự đồng thuận. Ông Stoltenberg đã giữ chức Tổng Thư ký NATO từ năm 2014 và được gia hạn nhiệm kỳ lần thứ tư vào mùa hè năm 2023.
Người kế nhiệm ông có thể sẽ được chọn trong Hội nghị thượng đỉnh NATO ở Washington vào tháng 7 này, mặc dù một nhà ngoại giao NATO đã nói với tờ báo Die Welt của Đức vào tháng 2 rằng "quyết định, nếu có thể, nên được đưa ra trước cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu vào tháng 6".
Romania đã tăng chi tiêu quân sự hàng năm kể từ khi Tổng thống Iohannis nhậm chức vào năm 2014 và vào năm 2022. Bucharest đã đáp ứng yêu cầu của NATO rằng các quốc gia thành viên của liên minh quân sự này phải chi 2% GDP trở lên cho quốc phòng. Tháng 2, Bộ Tài chính Romania thông báo chi tiêu quân sự sẽ tăng 25% trong năm nay.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!