Tuần qua, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã công văn yêu cầu các công ty chứng khoán dừng ngay việc thỏa thuận, ký mới và phải tất toán toàn bộ các giao dịch đã phát sinh liên quan đến hoạt động hợp tác đầu tư, chậm nhất trước ngày 30/6/2024. Công ty chứng khoán báo cáo lộ trình thực hiện việc tất toán về Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trước ngày 30/12, đồng thời định kỳ hàng tháng phải báo cáo kết quả thực hiện cho tới khi tất toán toàn bộ.
Trong tài khoản chứng khoán của các nhà đầu tư đôi khi sẽ có những khoản tiền chưa mua cổ phiếu, chưa đầu tư. Khoản tiền nhàn rỗi hấp dẫn với bất cứ tổ chức tài chính nào. Vài năm gần đây, nhiều công ty chứng khoán thường sử dụng một cách để huy động với chi phí rẻ khoản tiền nhàn rỗi dồi dào này, đó là hợp đồng hợp tác đầu tư qua website hay ứng dụng chứng khoán. Họ sẽ trả cho nhà đầu tư mức lãi suất khá hấp dẫn, thậm chí cao hơn lãi suất ngân hàng cùng cơ chế tất toán/rút tiền linh hoạt để huy động được khoản tiền rẻ sau đó thực hiện các hoạt động khác như cho vay ký quỹ margin với lãi suất cao hơn, đầu tư…
Việc huy động cũng rất hiệu quả. Số dư tiền gửi khách hàng tại các công ty chứng khoán vào thời điểm cuối quý III/2023 đạt khoảng 77.000 tỷ đồng. Đây chủ yếu là tiền gửi của nhà đầu tư giao dịch chứng khoán theo phương thức công ty chứng khoán quản lý.
Trong tài khoản chứng khoán của các nhà đầu tư đôi khi sẽ có những khoản tiền chưa mua cổ phiếu, chưa đầu tư. Khoản tiền nhàn rỗi hấp dẫn với bất cứ tổ chức tài chính nào. (Ảnh minh họa - Ảnh: NLĐ)
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cho biết hoạt động này có thể khiến nhà đầu tư hiểu rằng công ty chứng khoán có chức năng nhận tiền gửi như tổ chức tín dụng. Điều này là không đúng chức năng của công ty chứng khoán.
"Tài khoản đó chính là tài khoản chuyên dụng chỉ để phục vụ cho thanh toán giao dịch chứng khoán của khách hàng, không được làm bất cứ việc gì khác để đảm bảo an toàn về tài sản của khách hàng", ông Phạm Hồng Sơn, Phó Chủ tịch, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cho biết.
Theo khảo sát, hiện nay chưa có phát sinh tranh chấp hay thiệt hại gì với các tài khoản hợp tác đầu tư, theo UBCKNN, việc ra chỉ đạo mang tinh thần "phòng bệnh hơn chữa bệnh".
"Trong 2 năm vừa qua, đã có những hành vi vi phạm trên thị trường chứng khoán liên quan đến trái phiếu và liên quan đến các hoạt động thao túng thị trường. Do đó, ở giai đoạn này, UBCKNN rà soát và thấy một số hoạt động của các công ty chứng khoán trong việc huy động tiền của khách hàng phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty chứng khoán có thể tạo ra một số rủi ro.
Ví dụ công ty chứng khoán sử dụng tiền đó để cung cấp sản phẩm margin cho khách hàng mà không thu hồi được vốn thì đấy cũng là mất vốn của khách hàng, hoặc phục vụ hoạt động đầu tư mà đầu tư thua lỗ, không trả lại được vốn, đó cũng là rủi ro cho nghiệp vụ họ đang làm. Do đó, tất cả đã gây ra thiệt hại cho khách hàng", ông Đỗ Bảo Ngọc, Phó Giám đốc Công ty Chứng khoán Kiến Thiết, cho hay.
Đây lý do vì sao UBCKNN đã có lý để đưa ra quy định mới, ngăn chặn ngay từ đầu những rủi ro này phát sinh, ông Ngọc nhận định.
Theo ông Ngọc động thái này của UBCKNN sẽ tác động trực tiếp đến công ty chứng khoán. Cụ thể, thời gian qua, công ty chứng khoán cung cấp sản phẩm dịch vụ này mong đem đến lợi ích cho khách hàng. Ở đây những khách hàng có tiền gửi nhàn rỗi, nhưng chưa đầu tư trên thị trường chứng khoán được công ty chứng khoán huy động và có thể cung cấp lại cho các nhà đầu tư khác, người ta đang sử dụng margin thì có thể sử dụng nhiều hơn, hoặc công ty chứng khoán đầu tư có hiệu quả hơn sẽ đem lại cho khách hàng lợi ích thu được đồng lãi. Tuy nhiên hiện nay hoạt động này bị cấm nên việc hưởng chênh lệch trung gian, ở đây là vai trò của công ty chứng khoán, sẽ giảm đi doanh thu, từ mảng môi giới cũng có thể giảm đi phần lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh của công ty chứng khoán.
"Trong ngắn hạn, tôi cho rằng quy định này có thể tác động trực tiếp đến công ty chứng khoán và nhìn về dài hạn hơn, chúng ta sẽ có một cái thị trường an toàn, lành mạnh hơn", ông Ngọc nhìn nhận.
Minh bạch hoạt động sử dụng vốn của công ty chứng khoán
Sau chỉ đạo của UBCKNN, một số công ty vẫn để tính năng này hoạt động, có công ty còn cho phép tính năng gửi lấy lãi qua đêm, tức là không cần thỏa thuận kỳ hạn gì, chỉ nhấn đăng ký một lần, tiền cứ để trong tài khoản là nhận lãi trước 8h mỗi ngày, lãi suất 2,4%/năm.
Việc tìm nhiều cách để giữ chân tiền nhà đầu tư trong tài khoản cho thấy không ít công ty chứng khoán đang có nhiều lợi ích từ những khoản tiền nhàn rỗi này, nó đóng góp cho họ một nguồn lực tài chính không nhỏ.
Tuy nhiên theo chia sẻ của UBCKNN, các công ty cũng đang hợp tác để khắc phục vấn đề, bên cạnh đó còn thực hiện tách bạch tài khoản tiền của khách hàng.
Theo Thông tư 121 của Bộ Tài chính có hiệu lực từ năm 2021 quy định khách hàng có thể mở tài khoản trực tiếp tại ngân hàng thương mại do công ty chứng khoán lựa chọn để quản lý tiền giao dịch chứng khoán. Cách làm này hạn chế việc tất cả tiền nhà đầu tư khi nộp vào công ty chứng khoán đi chung vào một tài khoản "tổng" đứng tên công ty chứng khoán và dẫn tới việc khó kiểm soát hoạt động sử dụng vốn.
"Trong thời gian qua chúng tôi cũng đã đi thanh, kiểm tra, đến nay vấn đề tài khoản, tiền của khách hàng vẫn đảm bảo tốt, không có trường hợp nào công ty chứng khoán bị chậm thanh toán giao dịch của khách hàng. Đây là điều các công ty chứng khoán làm rất tốt, không có sai phạm gì. Để làm chặt chẽ hơn, đúng quy định của pháp luật, chúng tôi có những văn bản nhắc nhở các công ty chứng khoán làm sao quản lý tốt tiền của khách hàng đảm bảo minh bạch, rõ ràng với nghiệp vụ của công ty chứng khoán, vừa đảm bảo nâng hạng được, đồng thời đảm bảo hoạt động của thị trường chứng khoán ít rủi ro nhất", ông Phạm Hồng Sơn, Phó Chủ tịch, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cho biết.
Sau chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ qua Công điện số 1360 mới đây về tăng cường các giải pháp thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững, có thể thấy các thay đổi quan trọng về chất của thị trường đang được các cơ quan quản lý triển khai rốt ráo. Thay đổi về chất sẽ dẫn tới các thay đổi về lượng, giúp thị trường chứng khoán phát triển đúng với vai trò của một kênh dẫn vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế, là nơi nhà đầu tư có thể tin tưởng đầu tư dài hạn thay vì chỉ đầu cơ lướt sóng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!