Sau khi GDP quý I/2023 đã tăng trưởng thấp hơn kỳ vọng, để đạt được mục tiêu tăng trưởng 6,5% đã đề ra thì các doanh nghiệp và nền kinh tế Việt Nam sẽ cần phải tăng tốc hơn nữa kể từ từ quý II/2023.
Trao đổi trong Talk show Phố Tài Chính (The Finance Street Talk Show) trên VTV8, các chuyên gia đánh giá, những khó khăn nhất cũng đã dần qua đi, cùng với đó, Quốc hội, Chính phủ cùng các bộ ban ngành cũng đã và đang thực hiện nhiều chính sách để hỗ trợ cho doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp dần cải thiện hoạt động kinh doanh trong các quý tới cũng như giúp nền kinh tế, thị trường chứng khoán sẽ tăng trưởng tích cực hơn.
BTV Mùi Khánh Ly: Thời điểm này, các doanh nghiệp đã công bố kết quả kinh doanh quý I/2023, ông bà đánh giá như thế nào về bức tranh quý I của các doanh nghiệp?
TS. Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội:
Như chúng ta đã thấy, kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp đã có sự ảnh hưởng rất lớn từ quý III/2022 và quý IV/2022, các đơn hàng của các doanh nghiệp ở các ngành chủ lực đều đã bị ảnh hưởng. Ví dụ như ngành dệt may và da giày thì từ những quý cuối của năm 2022 đã sụt giảm từ 30% cho đến 40% và kéo dài đến quý I/2023. Có nhiều doanh nghiệp dệt may, da giày đã bị giảm các đơn hàng mới từ 40% cho đến 65%. Điều quan trọng là những ngành chủ lực như vậy khi bị suy giảm thì cũng sẽ ảnh hưởng chung đến thị trường.
Ở một số quốc gia khác như Trung Quốc, Ấn Độ, Sri Lanka hay Indonesia, theo như tôi được biết, trong quý I/2023, lực lượng doanh nghiệp rời bỏ thị trường tăng hơn 10% so với cùng kỳ. Với những sự suy giảm như vậy, chúng ta thấy thị trường nói chung là khó khăn. Một phần nữa là do lạm phát của các nước, ví dụ như tại châu Âu và Mỹ đều tăng, làm ảnh hưởng đến nguồn cầu. Nguồn cầu thế giới giảm trong khi cầu thị trường nội địa của chúng ta cũng giảm tương đối, đã khiến các doanh nghiệp thêm khó khăn.
Bà Nguyễn Thị Phương Lam, Giám đốc Trung tâm Phân tích, Công ty CP Chứng khoán Rồng Việt:
Khi tổng hợp kết quả kinh doanh của quý I/2023 của hơn 1.000 tổ chức niêm yết, bao gồm cả doanh nghiệp và ngân hàng, trên ba sàn chứng khoán, chúng tôi nhận thấy lợi nhuận trong quý I của các doanh nghiệp nhìn chung đã giảm hơn 16% so với cùng kỳ. Chỉ một vài ngành đơn lẻ với các doanh nghiệp đơn lẻ có mức tăng trưởng lợi nhuận cao, ví dụ như nhóm khu công nghiệp và văn phòng cho thuê, hay du lịch và giải trí và nhóm hàng không. Đây là những nhóm ngành hay doanh nghiệp chịu hưởng nặng nề bởi dịch bệnh COVID-19 nên có sự hồi phục trong quý I/2023 cũng là điều dễ hiểu.
Trong khi đó, hầu hết các nhóm ngành còn lại đều cho thấy bức tranh tăng trưởng lợi nhuận âm so với cùng kỳ, đặc biệt ở các ngành bán lẻ, dịch vụ tài chính, hóa chất, ô tô phụ tùng, tài nguyên cơ bản, xây dựng và vật liệu xây dựng, với mức giảm lợi nhuận từ trên 60% đến trên 80% so với cùng kỳ.
Ngoài ra, biên lợi nhuận gộp tổng thể quý I/2023 vẫn đang trong xu hướng giảm, ước giảm khoảng 1,3 điểm % so với cùng kỳ năm 2022 và giảm 1,8 điểm % so với cùng kỳ năm 2021. Điều này cho thấy sức ép về giá vốn còn cao hoặc do sức mua yếu mà doanh nghiệp gặp hạn chế trong khả năng tăng giá bán đề bù đắp cho chi phí đầu vào cao. Tuy nhiên, cũng có điểm tích cực là khi nhóm ngành hóa chất, gồm các doanh nghiệp phân bón, cao su tự nhiên, hay hóa chất cơ bản có mức biên lợi nhuận gộp giảm mạnh nhất. Đây vốn là những ngành kinh doanh đầu vào của nhiều ngành khác, do vậy, việc biên lợi nhuận gộp của các ngành này giảm cũng hàm ý rằng giá hàng hóa và nguyên liệu đầu vào của nhiều ngành sản xuất kinh doanh đã và đang hạ nhiệt.
BTV Mùi Khánh Ly: Vậy theo hai ông bà, những khó khăn mà các doanh nghiệp đang phải đối mặt hiện nay là gì?
TS. Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội:
Theo tôi, khó khăn nhất đối với doanh nghiệp hiện nay đó là bài toán về thị trường. Cả thị trường xuất khẩu và thị trường nội địa chúng ta đang khó khăn trong việc đưa nguồn cung các sản phẩm, dịch vụ ra thị trường, do nguồn cầu giảm. Khó khăn thứ hai nữa là khó khăn về nguồn tài chính. Bởi vì trong bối cảnh khó khăn chung, phương án kinh doanh của doanh nghiệp mà không khả thi thì các ngân hàng rất khó để giải ngân. Trong trên thị trường chứng khoán, thị trường trái phiếu, thị trường cổ phiếu cũng đang có những điểm nghẽn nhất định nên việc cung cấp thêm các nguồn vốn mới cho các doanh nghiệp là khó. Khó khăn thứ ba nữa mà chúng tôi đánh giá đó là vẫn còn một số thủ tục hành chính chưa thực sự thông thoáng, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Một phần nữa là nguồn lực lao động của chúng ta hiện nay đang bị dịch chuyển, những nguồn lực lao động có tay nghề thì họ lại luôn đi tìm những đơn vị trả mức lương cao hơn nên những đơn vị nào đang khó khăn thì người lao động lại di chuyển sang đơn vị khác. Một khó khăn nội tại nữa đó là khả năng tiếp cận khoa học công nghệ, đổi mới trang thiết bị của một số doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn hạn chế, chỉ có trên 46% doanh nghiệp của chúng ta đang tập trung đổi mới khoa học công nghệ để tăng năng lực cạnh tranh.
Bà Nguyễn Thị Phương Lam, Giám đốc Trung tâm Phân tích, Công ty CP Chứng khoán Rồng Việt:
Khi chúng tôi theo dõi khảo sát của các hiệp hội và tình hình kinh doanh của doanh nghiệp, có thể thấy đang nổi lên hai khó khăn lớn nhất mà các doanh nghiệp đang gặp phải: một là nhu cầu cả trong và ngoài nước giảm, thứ đến là khó tiếp cận vốn vay và chi phí lãi vay cao. Cụ thể như khảo sát 100 doanh nghiệp do Hiệp hội doanh nghiệp TP Hồ Chí Minh thực hiện vào tháng 2 cho thấy, 83% doanh nghiệp đang gặp khó khăn do thị trường bị thu hẹp (41,2%), hàng tồn kho nhiều (30,1%), khó tiếp cận nguồn vốn (40%), lãi suất vay cao (43%), thủ tục vay vốn phức tạp, tốn nhiều thời gian (38,2%), giá nguyên liệu đầu vào tăng (17,6%). Còn theo báo cáo xu hướng sản xuất kinh doanh ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và xây dựng quý I/2023 và dự báo quý I/2023 của Tổng cục Thống kê, các doanh nghiệp cho rằng, các khó khăn của doanh nghiệp bao gồm nhu cầu thị trường, trong nước và quốc tế thấp, chiếm 52,4% và 32,2%, tính cạnh tranh của hàng trong nước cao chiếm 48%, lãi suất vay vốn cao và các khó khăn về tài chính, chiếm 47,8% và 30,2%.
Ngoài ra, tôi cho rằng khó khăn trong lĩnh vực bất động sản cũng lan sang các ngành khác như xây dựng, nguyên vật liệu xây dựng và tiêu dùng. Số liệu cho thấy lượng doanh nghiệp bất động sản thành lập mới đã giảm khoảng 61% so với cùng kỳ trong khi tỷ lệ tạm ngừng kinh doanh và giải thể tăng đến 57%.
Số liệu kinh tế 4 tháng đầu năm cũng đang cho thấy kết quả không mấy tích cực, khi mà tổng kim ngạch xuất khẩu ước giảm 12%, trong khi kim ngạch nhập khẩu giảm hơn 15% so với cùng kỳ, chỉ số toàn ngành công nghiệp giảm 1,8% trong khi số lao động đang làm việc trong các ngành công nghiệp giảm 3,5% so với cùng thời điểm năm 2022.
BTV Mùi Khánh Ly: Nhận thấy những khó khăn trên thì Quốc hội, Chính phủ, các bộ ban ngành cũng đã đưa ra nhiều giải pháp hỗ trợ như thúc đẩy đầu tư công, giảm lãi suất... để hỗ trợ cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, có thể do độ trễ của chính sách mà nhiều doanh nghiệp vẫn đang kêu khó, ông bà đánh giá như thế nào về điều này?
TS. Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội:
Quốc hội và Chính phủ đã có rất nhiều các giải pháp đồng hành với cộng đồng doanh nghiệp, với người dân để giúp cho thị trường của chúng ta, đặc biệt là nội địa và xuất khẩu. Tuy nhiên, tôi đánh giá độ trễ về mặt chính sách sẽ ít nhiều ảnh hưởng đến doanh nghiệp. Khi mà quá trình thực thi, quá trình hướng dẫn thực hiện chính sách kéo dài quá lâu thì nó ảnh hưởng đến cơ hội của các doanh nghiệp.
Bà Nguyễn Thị Phương Lam, Giám đốc Trung tâm Phân tích, Công ty CP Chứng khoán Rồng Việt:
Theo tôi, một là do độ trễ chính sách, hai là do năng lực thực thi chính sách dẫn đến tác động không mạnh và nhanh được. Đơn cử như việc thúc đẩy đầu tư công, vẫn có tình trạng ì ạch ở không ít địa phương. Với giải pháp nhà ở xã hội cho thị trường bất động sản, dù mong muốn là tốt cho sự phát triển bền vững của thị trường nhưng lại chưa tạo được động lực cho các bên tham gia. Trong khi đó, lãi suất đã giảm một đoạn khá nhưng vấn đề là doanh nghiệp vẫn đang khó vay vốn, doanh nghiệp lớn thì cũng giảm nhu cầu đầu tư. Về vấn đề này, chúng tôi kỳ vọng sau khi Thông tư 02 về cho phép giữ nguyên nhóm nợ, gia hạn nợ có hiệu lực thì khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp sẽ thuận lợi hơn. Với các phân tích ở trên, kết hợp với bối cảnh kinh tế khó khăn, nên doanh nghiệp sẽ vẫn còn khó khăn.
BTV Mùi Khánh Ly: Một giải pháp nữa đang được trông chờ là giảm thuế VAT 2% cho các doanh nghiệp trong thời gian còn lại của năm 2023? Ông bà đánh giá như thế nào về chính sách hỗ trợ này nếu được Quốc hội thông qua?
TS. Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội:
Như chúng ta đã biết, nếu thuế thu nhập doanh nghiệp rồi thuế giá trị gia tăng được giảm thì cũng có độ trễ nhất định khi có hiệu lực từ 1/7/2023 cho hết năm 2023. Chúng tôi đánh giá, nếu có thể thì nên kéo dài thời gian giảm thuế đến thời điểm 30/6/2024, bởi vì chúng ta càng kéo dài bao nhiêu thì khả năng phục hồi của doanh nghiệp sẽ được nhanh chóng bấy nhiêu và bài toán về mặt chiến lược của các doanh nghiệp có thể duy trì ổn định, ổn định cả về người lao động và ổn định cả về mặt thị trường.
Khi chi phí của doanh nghiệp được giảm đi, thì giá thành hàng hóa cũng sẽ giảm theo, qua đó sẽ thúc đẩy tiêu dùng.
Bà Nguyễn Thị Phương Lam, Giám đốc Trung tâm Phân tích, Công ty CP Chứng khoán Rồng Việt:
Thực ra sau khi chính sách giảm thuế VAT 2% năm 2022 hết hiệu lực, chúng tôi đã kỳ vọng chính sách này sẽ được gia hạn ngay sau đó. Do việc giảm thuế VAT 2% là một trong những giải pháp hỗ trợ mà chúng tôi nhận thấy là khả thi nhất về mặt thực hiện, nhưng đến giữa năm mới thực hiện thì có hơi thiếu tính tiên phong.
BTV Mùi Khánh Ly: Trong quý I/2023, nền kinh tế chỉ tăng trưởng 3,32%, nếu muốn đạt được mục tiêu 6,5% thì phải tăng tốc kể từ quý II. Vậy theo ông bà, đâu sẽ là động lực giúp cho các DN tăng tốc từ quý II, qua đó thúc đẩy nền kinh tế và thị trường chứng khoán tích cực hơn?
TS. Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội:
Chúng tôi dự đoán quý II và quý III/2023 sẽ là thời điểm vô cùng quan trọng khi mà hàng loạt các chính sách, các cơ chế, các nghị định, các thông tư của Chính phủ, Quốc hội, rồi các bộ, ban, ngành đã được ban hành, sẽ đi vào thực thi một cách hiệu quả hơn, đặc biệt là vấn đề về tài chính, tài khóa, vấn đề về giảm các chi phí, giảm lãi vay của các hệ thống ngân hàng… Cùng với đó là sự đồng hành của Chính phủ, đó là việc mà yêu cầu từ cán bộ, công chức, viên chức tăng cường trách nhiệm để làm sao có thể hỗ trợ, giúp đỡ người dân và doanh nghiệp được thụ hưởng chính sách một cách nhanh nhất.
Yếu tố thứ hai về mặt thị trường, chúng ta đang cố gắng tập trung vào thị trường nội địa. Bởi vì với dân số gần một trăm triệu thì chắc chắn sức mua tương đối lớn. Hiện, các địa phương đang tăng cường rất nhiều chương trình hội chợ, các chương trình mua sắm tập trung rồi giảm giá, khuyến mại. Tôi nghĩ đó là những yếu tố quan trọng để thị trường nội địa của chúng ta sẽ bùng nổ trong quý II và quý III/2023. Một phần nữa là rất nhiều nhà đầu tư FDI đã quay lại tăng số vốn đầu tư vào Việt Nam. Bên cạnh đó là làn sóng du lịch, nhất là khi Trung Quốc đã mở cửa trở lại sau dịch COVID-19. Đây là một yếu tố vô cùng quan trọng, bởi vì đối với ngành du lịch thì họ có hơn 200 sản phẩm, các ngành khác ăn theo sự phát triển của ngành du lịch. Đối với ngành nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh, rồi sản phẩm hữu cơ của các doanh nghiệp Việt Nam, chúng ta đều được nhà đầu tư nước ngoài hết sức quan tâm. Ví dụ như chúng tôi được biết là cà phê Việt Nam đã được các nước như Đức và Ý đầu tư vào Việt Nam cách đây khoảng 6 năm, bây giờ là thời điểm mà họ sẽ đưa các sản phẩm của Việt Nam chúng ta đi xuất khẩu vào các nước, ví dụ như là Trung Đông, rồi Mỹ hay Châu Âu. Với những yếu tố như vậy, tôi nghĩ quý II, quý III/2023 sẽ là thời điểm tăng trưởng của các doanh nghiệp Việt Nam.
Bà Nguyễn Thị Phương Lam, Giám đốc Trung tâm Phân tích, Công ty CP Chứng khoán Rồng Việt:
Có thể thấy các động lực hiện giờ đều suy giảm từ xuất khẩu đến tiêu dùng. Cho nên có thể nói để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế của cả năm, thì kỳ vọng lớn nhất hiện giờ vẫn đặt vào đầu tư công và sự khởi sắc trở lại của các đơn hàng xuất khẩu. Ngoài ra, lãi suất hạ nhiệt cũng là một điểm then chốt, cùng với triển vọng chính sách đối với thị trường bất động sản trở nên rõ ràng hơn, đặc biệt là vấn đề pháp lý đối với dự án bất động sản sẽ giúp thị trường dần ấm lại và lan tỏa sang nhiều ngành kinh doanh khác.
Thêm vào đó, nếu gọi là điểm sáng thì đó là số liệu về kế hoạch kinh doanh năm 2023 của các tổ chức niêm yết, trong tổng thể cả năm, các doanh nghiệp vẫn đặt kế hoạch lợi nhuận tăng trưởng dương. Nếu như tin vào khả năng phán đoán và lên kế hoạch kinh doanh của doanh nghiệp, thì có thể kỳ vọng rằng giai đoạn khó khăn nhất đang dần đi qua và các quý tới sẽ có sự phục hồi nhất định.
BTV Mùi Khánh Ly: Xin cảm ơn hai ông bà về những thông tin vừa rồi!
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!