Có tiêu cực trong thu bảo hiểm xã hội hay không?
Tại phiên chất vấn của Quốc hội về lĩnh vực lao động, thương binh và xã hội sáng 6/6, đại biểu Ma Thị Thúy (tỉnh Tuyên Quang) đặt câu hỏi: "Thời gian qua dư luận bức xúc thu sai bảo hiểm xã hội chủ hộ kinh doanh cá thể, quản điểm của Bộ trưởng và hướng giải quyết như thế nào?".
Trước đó, báo chí cũng đã phản ánh vụ việc hơn 4.000 chủ hộ kinh doanh cá thể đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc nhiều năm nhưng nay bị "treo" lương hưu.
Đại biểu Ma Thị Thúy (tỉnh Tuyên Quang)
Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung cho biết, theo báo cáo của Ban Dân nguyện, thời gian qua, cơ quan bảo hiểm xã hội có thu sai với một tỷ lệ không nhỏ các chủ hộ kinh doanh cá thể. Đây không phải là đối tượng được quy định đóng bảo hiểm bắt buộc. Việc thu sai này đã diễn ra từ năm 2003 đến năm 2016. Bộ trưởng nêu rõ, Bộ đã chấn chỉnh Bảo hiểm xã hội, về cơ bản, vấn đề này đã được giải quyết.
Bộ trưởng nêu rõ, đây là nội dung chưa được quy định trong Luật Bảo hiểm xã hội, do đó, cần đánh giá rất cụ thể, tuy nhiên, về quan điểm cá nhân, Bộ trưởng cho rằng cần đặt lợi ích của người lao động, của chủ hộ kinh doanh lên hàng đầu. Cơ quan công quyền làm sai thì phải xin lỗi và xử lý theo quy định.
"Chúng tôi đề xuất chuyển toàn bộ hộ kinh doanh này sang chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Trường hợp không muốn, không có nhu cầu thì sang bảo hiểm xã hội tự nguyện. Trường hợp người lao động đồng ý trả lại quyền lợi, thì phải tính lãi bằng quỹ tăng trưởng hiện nay. Quan điểm cá nhân tôi đặt quyền lợi của người lao động lên hàng đầu, khuyên khích điều chỉnh chính sách chuyển sang bắt buộc đảm bảo về già có lương hưu, cuộc sống ổn định" – Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh.
Phát biểu tranh luận về tình trạng này, đại biểu Huỳnh Thị Phúc (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) cho rằng, tình trạng thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với các chủ hộ kinh doanh cá thể trong khi các đối tượng không thuộc đối tượng phải đóng bảo hiểm bắt buộc cho thấy cơ quan bảo hiểm xã hội đã không thực hiện đúng với quy định của pháp luật, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của các đối tượng liên quan.
Đại biểu Huỳnh Thị Phúc (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu)
Đại biểu đề nghị làm rõ có tiêu cực trong thu bảo hiểm xã hội hay không.
Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định, việc thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với hộ kinh doanh cá thể là sai về chủ trương. Trách nhiệm này thuộc về cơ quan tổ chức thực hiện là Bảo hiểm xã hội Việt Nam, đặc biệt là bảo hiểm xã hội của các địa phương.
Sau khi vấn đề này đã được phát hiện, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đã làm việc với Bảo hiểm xã hội Việt Nam và có văn bản chấn chỉnh việc này.
Bộ trưởng cho biết thêm, phần lớn các vướng mắc đã được các địa phương linh hoạt xử lý với chủ hộ kinh doanh, nhiều trường hợp đồng ý chuyển sang đóng bảo hiểm tự nguyện, nhiều trường hợp đề nghị thoái thu, có những trường hợp đề nghị chuyển sang bảo hiểm bắt buộc.
"Vừa qua, đã có 8 đoàn kiểm tra, rà soát lại hiện tượng này. Qua đó, một số điểm nổi lên như có địa phương báo cáo 62 trường hợp, nhưng kiểm tra còn 8 trường hợp. Đến nay chưa phát hiện tiêu cực, nhưng sai là có sai. Về việc xử lý, chúng tôi trao đổi Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam theo quy định hiện hành", Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu rõ.
Về giải pháp căn cơ, trong chương trình xây dựng pháp luật đề xuất đưa các đối tượng này vào đối tượng đóng bảo hiểm bắt buộc khi sửa Luật bảo hiểm xã hội.
Bộ trưởng cũng kiến nghị Quốc hội cho phép Chính phủ thực hiện cộng nối quá trình đóng bảo hiểm xã hội, nếu có nhu cầu sang bảo hiểm xã hội hoặc bắt buộc.
Điều hành phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc lý giải thêm về vấn đề này.
Trưởng ngành tài chính cho biết, vào năm 2003 có chủ trương mở rộng độ bao phủ bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã có văn bản hướng dẫn cho một số tỉnh về đóng bảo hiểm xã hội. Trong đó có 54 tỉnh thu của 4.240 đối tượng từ năm 2003 đến năm 2016. Đến năm 2016 thì có chủ trương dừng lại, nhưng có một số đối tượng vẫn nộp tiếp đến năm 2020 thì dừng hẳn.
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho rằng, về bản chất và đạo lý không có gì sai, quy định pháp luật thì lại vướng.
"Quy định của pháp luật bảo hiểm xã hội là phải có hợp đồng về giao kết bảo hiểm. Nhưng ở đây, các chủ hộ kinh doanh không có hợp đồng giao kết, mà chỉ có hợp đồng của họ với nhân viên, những nhân viên của họ được nộp bảo hiểm xã hội bắt buộc, nhưng đối với các chủ hộ thì không có hợp đồng với ai cả, nên không được nộp bảo hiểm. Về bản chất, những đối tượng này vừa là chủ hộ, vừa là người lao động, vừa có thu nhập, nên việc được tham gia bảo hiểm có thể coi là chấp nhận được, nhưng pháp luật lại không quy định, nên có thể kết luận là sai đối tượng" - Bộ trưởng Hồ Đức Phớc phân tích.
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết đã trao đổi với Bộ trưởng Lao động - Thương binh và Xã hội và tới đây, khi tiến hành sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội sẽ cho phép chủ hộ kinh doanh được tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.
Xử phạt nghiêm minh doanh nghiệp chậm, trốn đóng bảo hiểm xã hội
Cũng về vấn đề bảo hiểm xã hội, Đại biểu Ma Thị Thúy (tỉnh Tuyên Quang) và đại biểu Trần Quốc Quân (tỉnh Long An) cùng phản ánh tình trạng chậm và trốn đóng bảo hiểm xã hội thời gian qua.
Đại biểu Trần Quốc Quân (tỉnh Long An)
Các đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết những giải pháp nào để thu hồi toàn bộ số tiền nợ đóng bảo hiểm của các doanh nghiệp cố tình trốn đóng bảo hiểm xã hội và tuyên bố phá sản nhằm đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của người lao động.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết số chậm đóng khoảng hơn 3 nghìn tỉ đồng. Số người bị ảnh hưởng do chậm đóng đều được kết nối để giải quyết chính sách theo đúng quy định. Về giải pháp, Bộ trưởng cho rằng cần sửa luật, quy định hành vi để xử phạt nghiêm minh.
Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH cho biết, đến nay 2,91% chậm đóng. Nếu chậm đóng 1 tháng đã bị phạt. Thông thường chậm đóng do kiểm tra thu chi của các cơ quan quản lý chưa đến nơi đến chốn. Thời gian tới các cơ quan sẽ tăng cường kiểm tra tuy nhiên, điều lo ngại nhất là việc trốn đóng bảo hiểm.
Về nguyên nhân của tình trạng này, Bộ trưởng chỉ ra, thời gian qua, các doanh nghiệp gặp khó khăn do thiếu đơn hàng, cơ quan quản lý bảo hiểm chưa quản lý hết đối tượng, quản lý, sử dụng thiếu hiệu quả, ứng dụng công nghệ thông tin, kết nối cơ sở dữ liệu chưa tốt. Bộ đã triển khai các biện pháp cụ thể, thực hiện nguyên tắc người lao động thu đến đâu thì thực hiện chính sách tới đó.
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho rằng, về lâu dài cần sửa Luật Bảo hiểm xã hội, các nội dung này cũng được trình bày trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) trình Quốc hội tại kỳ họp tháng 10, trong đó sẽ quy định rõ khái niệm, phạm vi hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, áp dụng một số chế tài mạnh mẽ, kiên quyết, hiệu quả hơn đối với hành vi này như thông lệ quốc tế.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!