Nhân kỷ niệm 134 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2024), cuốn sách “Từ Việt Bắc về Hà Nội”, tập thứ 3 trong bộ tiểu thuyết 5 tập “Nước non vạn dặm” của Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ đã hoàn tất và ra mắt bạn đọc.
Cũng giống như ở hai tập đầu của bộ tiểu thuyết "Nước non vạn dặm", nhà văn Nguyễn Thế Kỷ vẫn nhất quán với lối tự sự biên niên sử, chủ động tạo cho mạch truyện trôi theo trật tự thời gian tuyến tính. Người kể chuyện nêu lại những biến cố, những sự kiện quan trọng đã thực sự xảy ra; những con người có thật hay hư cấu xoay quanh nhân vật trung tâm Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh, nhưng tác giả luôn tỉnh táo để không sa vào "bẫy lịch sử"; luôn đứng vững trên địa hạt sáng tạo của văn chương để soi rọi, phản ánh chiều sâu bên trong của nhân vật, nhất là tư tưởng, tình cảm, tâm hồn, suy nghĩ, tài năng, phẩm cách của nhân vật trung tâm.
Nhiều tư liệu quý được tác giả thể hiện tài tình
Cái tài của tác giả là đã xử lý thỏa đáng một khối lượng tư liệu quý giá và đồ sộ mà không phải ai cũng có được. Và ngay cả nếu có, dù nhiều và quý đến bao nhiêu chăng nữa, nhưng không dụng công chọn lọc, sắp xếp, xâu chuỗi các nhân vật và tình tiết, kết hợp tính chân thực và sự hư cấu, sáng tạo thì tác giả chưa hẳn có được sự thành công.
Bối cảnh hiện thực đời sống của tập 3 diễn ra từ 1941 đến 1945, tình hình cách mạng Việt Nam tuy âm thầm bề ngoài nhưng sôi sục bên trong để chờ thời cơ bùng lên cơn bão táp lớn; tình hình của nước láng giềng Trung Quốc và Đảng Cộng sản Trung Quốc, của chính quyền Quốc dân; các nhân vật quan trọng của Liên Xô, của Mỹ hiện diện ở Trung Quốc; diễn biến cuộc chiến tranh thế giới lần thứ 2; gương mặt bạc nhược của một số chính khách của Việt Quốc, Việt Cách, Việt Nam Phục quốc quân… đang lưu vong ở Trung Quốc.
Hình minh họa trong cuốn sách
Người đọc có thêm những bất ngờ thú vị khi biết thêm về những hoạt động phong phú, tầm nhìn chiến lược, sắc sảo của lãnh tụ Hồ Chí Minh khi Người hoạt động ở Cao Bằng, Bắc Cạn, Tuyên Quang, Thái Nguyên; những chuyến qua lại biên giới Việt - Trung như con thoi của Người để móc nối liên lạc với Đảng Cộng sản Trung Quốc, nắm tình hình của chính phủ Quốc dân; việc Người bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt và giam giữ hơn một năm, đày ải qua hàng chục nhà lao lớn nhỏ; hoàn cảnh ra đời của các bài thơ trong "Nhật ký trong tù"; tấm lòng quý mến của những người dân Trung Quốc với Hồ Chí Minh và các đồng chí của Người; Người trở về nước, tiếp tục lãnh đạo cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân ta đi đến thắng lợi của Cách mạng tháng Tám 1945...
Người đọc sẽ thích thú và bị cuốn hút khi đọc các trang viết về việc lãnh tụ Hồ Chí Minh cùng Trung ương Đảng thành lập Việt Nam Độc lập Đồng minh, gọi tắt là Việt Minh; Người cho ra tờ báo Việt Nam Độc lập; Người chỉ đạo thành lập các đội du kích nhỏ, biên soạn tài liệu "Cách đánh du kích"; Người thiết lập các mối quan hệ khá sớm với đại diện nước Mỹ ở Trung Quốc và sau đó với nhóm "Con Nai" của Mỹ ở Tuyên Quang giữa năm 1945... Những chi tiết ấy từ lịch sử đã đi vào văn chương, tạo cho nhiều trang viết sự mới mẻ, hấp dẫn.
Trong những trường hợp và bối cảnh nhất định, chúng mang ý nghĩa như là sự "phản biện ngầm" của tác giả đối với những "diễn giải" lịch sử theo quan điểm đối lập, sai trái. Ví như vấn đề "khoảng trống quyền lực" xảy ra vào thời điểm đế quốc Nhật Bản đầu hàng quân Đồng minh vô điều kiện để từ đó dẫn đến việc lực lượng Việt Minh "nhặt được chính quyền". Trong tư cách nhà văn và cũng là người hoạt động chính trị, Nguyễn Thế Kỷ không tranh luận về vấn đề này, nhưng tác phẩm của ông đã cho thấy rõ ràng: không hề có "chính quyền nhặt được", mà tất cả đều là kết quả của cuộc đấu tranh cách mạng lâu dài, gian khổ, nhiều sáng tạo, bản lĩnh; việc phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, của tầm nhìn chiến lược và nghệ thuật tận dụng mọi thời cơ tạo tình thế cách mạng, làm nổi rõ hình tượng nhân vật Hồ Chí Minh thực sự thiên tài.
Hình vẽ minh họa trong cuốn Từ Việt Bắc về Hà Nội
Một điểm thiết nghĩ không thể không nhắc, đó là nhà văn Nguyễn Thế Kỷ luôn chú trọng và dụng công khi "đời thường hóa", "bình dị hóa" con người và những phẩm chất vĩ đại của Hồ Chí Minh. Tác giả đã đặt nhân vật trung tâm Hồ Chí Minh vào một khung khổ không gian - thời gian phi sử thi, trong những điều kiện của môi trường sống bình thường vốn có. Đọc tập 3 của bộ tiểu thuyết "Nước non vạn dặm", ngay tiêu đề "Từ Việt Bắc về Hà Nội", ta nhận thấy rất rõ điều đó.
Trong quan hệ giữa Hồ Chí Minh với những người đồng chí của mình như Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, Lê Quảng Ba, Phùng Chí Kiên, Chu Văn Tấn..., những người dân Cao Bằng chân chất mà nồng nàn yêu nước như ông Máy Lỳ, thầy tào Thình, anh thanh niên Dương Đại Lâm, chị phụ nữ Nông Thị Bảy (Nông Thị Trưng)..., nhân vật Hồ Chí Minh của Nguyễn Thế Kỷ bao giờ cũng thể hiện được những giá trị, những phẩm chất cao quý mà bình dị, gần gũi, tuyệt nhiên không "thần thánh hóa", sùng bái hóa. Ở Hồ Chí Minh luôn chan chứa lòng yêu nước, thương dân vô bờ; tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc chân thành, sâu sắc; nguyên tắc cao nhất của Người là độc lập, tự do cho dân tộc; hạnh phúc, dân chủ, no ấm cho nhân dân; phương pháp và tư duy cách mạng của người là "dĩ bất biến ứng vạn biến", tuyệt đối không giáo điều, không máy móc; đạo đức của Người là "dĩ công vi thượng", "chí công vô tư", xả thân vì Tổ quốc, vì nhân dân.
Những tư tưởng, phẩm chất, đạo đức, phong cách đó được thể hiện bằng những việc làm cụ thể, thiết thực, nhiều khi lặng lẽ, khiêm nhường; được Người thể hiện quan các bài thơ của "Ngục trung nhật ký". Những năm tháng gian khổ ấy, Hồ Chí Minh đã lăn lộn cùng đồng chí, đồng bào để gây dựng lực lượng, tuyên truyền chính trị, huấn luyện cán bộ, tổ chức các đội du kích nhỏ, xây dựng các cơ sở cách mạng ở Cao Bằng, Bắc Cạn, Tuyên Quang, Thái Nguyên; không khí sục sôi tổng khởi nghĩa trong cả nước, nhất là ở Hà Nội, Huế, Sài Gòn.
Đề tài viết về Bác Hồ luôn là nguồn cảm hứng của các nhà văn
Nếu tập 4 và tập 5 của "Nước non vạn dặm" được hoàn thành đúng như dự kiến của tác giả (tập 4 sẽ ra mắt trước ngày 2/9/2024) và tập 5 ra mắt trước ngày 19/5/2025), thì đây là bộ tiểu thuyết đầu tiên của văn học đương đại Việt Nam phản ánh đầy đủ, sâu sắc và sinh động về thân thế, sự nghiệp Chủ tịch Hồ Chí Minh, đặc biệt là hình tượng Hồ Chí Minh, con người Hồ Chí Minh, con đường cách mạng Hồ Chí Minh, thời đại Hồ Chí Minh.
Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ cho biết, cùng với bộ tiểu thuyết 5 tập, có 5 vở sân khấu cùng tên song hành, đã và sẽ ra mắt công chúng cả nước, trong đó vở "Nợ nước non" do TS,NSND Triệu Trung Kiên làm đạo diễn đã ra mắt, phục vụ công chúng ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Ninh Thận, Bình Thuận, Long An, Đồng Nai, Bình Phước và một số địa phương khác.
"Nước non vạn dặm Tập 3 – Từ Việt Bắc về Hà Nội" của Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ ra mắt vào tháng 5/2024 có ý nghĩa thiết thực hướng tới lễ kỷ niệm 134 năm Ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu (19/5/1890 - 19/5/2024).
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!