Cấp cứu do sai lầm trong kiểm soát đường huyết tại nhà

Đừng nghĩ insulin là "phép màu"

Bà N.T.P. (85 tuổi, TP. Hồ Chí Minh) do con cháu đi làm nên bà tự tiêm insulin 15 năm nay. Gần đây, bà lúc nhớ lúc quên, thường tiêm insulin quá liều nên thường xuyên mệt, run, vã mồ hôi, li bì. Người bệnh nhập viện vào khoa Cấp cứu, BVĐK Tâm Anh TP. Hồ Chí Minh được chẩn đoán hạ đường huyết nặng do sử dụng insulin không đúng cách. Sau khi được cấp cứu hạ đường huyết, người bệnh tỉnh táo.

Ngược lại, anh H.T. (56 tuổi, tỉnh Bình Thuận) lại thường xuyên quên tiêm thuốc insulin do công việc bận rộn. Người bệnh nhập viện trong tình trạng lừ đừ, mệt, khó thở, nôn ói, khát nước nhiều. Chỉ số đường huyết lúc nhập viện tăng 4 lần kèm theo tình trạng nhiễm toan ceton với ceton máu tăng cao. Sau khi được truyền dịch, điện giải và insulin, người bệnh mới dần khỏe hơn.

Khác với hai tình huống trên, chị N.T.M.H. (54 tuổi, tỉnh Đồng Nai) lại tự điều chỉnh liều tiêm insulin nhiều hay ít do sở thích cá nhân. Người bệnh ăn nhiều thì tiêm insulin nhiều, ăn ít thì tiêm insulin ít. Chị bị tiểu đường 20 năm và 8 năm nay phải tiêm insulin mỗi ngày 3 lần vì bệnh nặng hơn. Thế nhưng từ khi tiêm insulin, chị thấy đường huyết ổn định nên quên mất chế độ ăn uống dành cho người tiểu đường. Mỗi khi thèm trà sữa, sầu riêng, chị lại tiêm insulin nhiều hơn bác sĩ chỉ định. Những ngày không ăn nhiều đồ ngọt, chị không tiêm insulin. Gần đây, người bệnh nôn ói liên tục nên nhập viện cấp cứu. Bệnh nhân được chẩn đoán tăng đường huyết, nhiễm toan ceton. Bác sĩ Hồ Ngọc Bảo, khoa Cấp cứu, BVĐK Tâm Anh TP. Hồ Chí Minh nhanh chóng truyền dịch, điện giải và insulin cho người bệnh. Nếu không nhập viện điều trị kịp thời, chị H. có nguy cơ tử vong.

Về sai lầm trong uống thuốc, chị N.T.H. (57 tuổi, Côn đảo, Bà Rịa Vũng Tàu) là trường hợp điển hình khi vẫn "thèm gì ăn nấy". Vừa được chẩn đoán tiểu đường mức độ nhẹ, chỉ uống thuốc chưa phải tiêm insulin nên chị H. nghĩ đây là bệnh bình thường. Chị vẫn ăn nhiều tinh bột, trái cây ngọt, hay quên uống thuốc. Đến khi người bệnh kiệt sức, nằm trên giường, không thể đi lại và được đưa đến cấp cứu BVĐK Tâm Anh TP. Hồ Chí Minh. Sau 5 ngày điều trị đưa đường huyết về mức ổn định, chị H. được bác sĩ Dung hướng dẫn chế độ ăn phù hợp trước khi xuất viện.

Người bệnh đang được đo huyết áp ở bàn đánh giá ban đầu tại BVĐK Tâm Anh TP. Hồ Chí Minh. (Ảnh: Đinh Tiên)

Chăm sóc sức khỏe tiểu đường tại nhà

Bác sĩ Phan Thị Thùy Dung khuyến cáo kiểm soát đường huyết ở người bệnh tiểu đường rất quan trọng để ngừa biến chứng cấp tính như: nhiễm toan ceton, hôn mê tăng áp lực thẩm thấu và những biến chứng mạn tính bao gồm tổn thương mạch máu lớn (gây nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, hẹp tắc động mạch ngoại biên chi dưới, bàn chân đái tháo đường, cắt cụt chi…) và tổn thương mạch máu nhỏ (gây suy chức năng của thận, bệnh võng mạc tiểu đường, bệnh thần kinh ngoại biên…). Chưa kể, người bệnh dễ mắc các bệnh nhiễm trùng như viêm phổi, lao phổi, nhiễm trùng tiểu, nhiễm trùng mô mềm…

Tình trạng tăng hay hạ đường huyết đều gây nguy hiểm đến sức khỏe. Ăn uống không kiểm soát, bỏ hay quên dùng thuốc dễ gây tăng đường huyết. Trong khi nhịn ăn, bỏ ăn, dùng thuốc quá liều sẽ làm hạ đường trong máu.

Khi tăng đường huyết người bệnh tiểu đường sẽ có các triệu chứng: khô miệng, khát nhiều, uống nhiều, đi tiểu nhiều, sụt cân, mờ mắt, tê chân, mệt mỏi, tăng nguy cơ nhiễm trùng…

Trong khi hạ đường huyết, các triệu chứng thường gặp: đói bụng cồn cào, tim đập mạnh, vã mồ hôi, hoa mắt, chóng mặt, nặng có thể hôn mê hạ đường huyết nếu không được xử trí kịp thời. Do đó, người bệnh không chỉ tuân thủ chế độ ăn uống, tập thể dục, tiêm insulin, uống thuốc đúng liều mà còn tái khám định kỳ.

Bác sĩ Dung hướng dẫn người bệnh tiểu đường theo dõi, kiểm soát đường huyết qua các cách sau:

Chế độ ăn: người bệnh tiểu đường cần ăn ít tinh bột, trái cây ngọt, đồ đóng hộp, thực phẩm chứa nhiều đường. Không uống rượu bia, hút thuốc lá và sử dụng các chất kích thích khác. Người bệnh ước chừng lượng thực phẩm cho 1 bữa ăn. Với tinh bột chưa nấu (gạo, nui, mì…) và trái cây được ăn 1 nắm tay. Thịt, cá được ăn 1 miếng bằng lòng bàn tay không tính ngón tay. Với rau củ nên ăn nhiều ít nhất bằng 2 bàn tay vun lại. Ăn đủ 3 bữa mỗi ngày, người bệnh tiểu đường lao động nhiều có thể ăn thêm bữa xế, khẩu phần bằng 1 nắm tay (⅓ quả bắp, 1/2 củ khoai lang…). Người bệnh nên chọn trái cây có nhiều chất xơ và chỉ số đường thấp như: ổi, mận, bơ, táo,…

Về tập thể dục, người bệnh tập ít nhất 30 phút mỗi ngày, có ít nhất 2 ngày mỗi tuần tập các động tác lên nhóm cơ chính gồm: chân, hông, lưng, bụng, ngực, vai và cánh tay. Người bệnh có thể tham khảo một số hoạt động thể chất như: đi bộ nhanh, làm việc nhà, khiêu vũ, tập yoga, bơi lội, xe đạp…

Về thuốc điều trị, người bệnh cần dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ: tiêm, uống thuốc đúng giờ, đúng liều lượng. Tuyệt đối không được quên uống thuốc hoặc dùng thuốc quá liều.

Người bệnh nên kiểm tra đường huyết thường xuyên tại nhà và tái khám định kỳ mỗi tháng, giúp theo dõi, điều trị bệnh tốt hơn. Khi có các triệu chứng bất thường, người bệnh cần đến bệnh viện để được điều trị sớm.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!