Nhiều bạn trẻ hiện không mặn mà với các loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống như tuồng, chèo, cải lương. Nhìn rộng hơn, không riêng tuồng, chèo, cải lương mà từ nhiều năm nay, việc bảo tồn các loại hình văn hóa dân gian đứng trước rất nhiều thách thức. Làm gì để giữ gìn và phát huy giá trị của văn hóa dân gian là câu hỏi nhức nhối với những người làm văn hóa.
Thế nhưng, một tín hiệu đáng mừng là gần đây có những người bằng đam mê và sự sáng tạo của mình đang nỗ lực mang đến cho các loại hình văn hóa dân gian một sức sống mới. Hàng trăm khán giả ở phòng hòa nhạc lớn, Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam đã dành tràng vỗ tay dài tán thưởng màn trình diễn của dàn nhạc với tác phẩm Vũ điệu chèo và lên đồng. Đây là sáng tác mới vừa ra mắt của nhạc sĩ Đặng Hữu Phúc. Lần đầu tiên trống đế được chơi gần như một soloist trong dàn nhạc giao hưởng gồm 80 nhạc công của dàn nhạc giao hưởng Hà Nội. Làn điệu chèo được đưa vào nhạc giao hưởng - một thể nghiệm nhận được sự ủng hộ của công chúng.
Sự giao thoa giữa của các loại hình văn hóa dân gian với văn hóa đương đại là vận động tất yếu trong quá trình phát triển. Việc các nghệ sĩ ở nhiều loại hình văn hóa khác nhau tìm tòi, thể nghiệm những cách biểu đạt mới là tín hiệu đáng mừng nhằm mang những giá trị văn hoá dân gian đến gần hơn với công chúng. Sự ra đời của nhiều chương trình, dự án nghệ thuật đi theo hướng này ngày càng nhiều, có thể kể tới những sân khấu thể nghiệm, hay các dự án âm nhạc mang âm hưởng dân gian đương đại như ca khúc Về nghe mẹ ru của Hứa Kim Tuyền, bộ tượng Việt Đồng của bạn trẻ Hiền Anh, sáng tạo các vật dụng trang trí phục vụ dịp Giáng sinh của nhóm tò he Việt…
Kiến thức, sự sáng tạo, cái tâm với nghệ thuật truyền thống và khả năng huy động nguồn ngân sách để hiện thực hóa ý tưởng của mình, đó là công thức thành công của những dự án nghệ thuật nghiêm túc và có chiều sâu. Hội đủ tất cả các yếu tố này là điều không đơn giản. Vì vậy, cần có những chính sách và chiến lược hỗ trợ đúng cách. Các quỹ văn hóa cần được khuyến khích xây dựng, cung cấp nguồn lực một cách minh bạch, hiệu quả cho các nghệ sĩ. Với cá nhân người nghệ sĩ, để dấn thân vào lĩnh vực hay nhưng khó này, cần sự lao động nghệ thuật nghiêm túc.
Là người luôn tìm tòi những sáng tạo nghệ thuật lấy cảm hứng từ văn hóa dân gian, họa sĩ Lê Thiết Cương chia sẻ: "Công thức truyền thống cộng hiện đại thì cả thế giới đã làm và làm từ lâu rồi. Tôi nói ví dụ như Picasso học rất nhiều từ nghệ thuật điêu khắc châu Phi. Van Gogh học rất nhiều từ tranh khắc gỗ màu Nhật Bản . Điều đó ai cũng biết nhưng có làm hay được hay không thôi. Mình phải coi truyền thống là nguyên liệu, để biến thành nó tác phẩm của mình".
"Tôi có nhìn thấy một cuộc biểu diễn của một nhà thiết kế thời trang. Bạn ấy đưa tranh dân gian Hàng Trống, một số bức lên áo dài rất là đẹp. Nhưng đừng đưa tranh Ngũ Hổ vào, vì tranh Ngũ hổ là tranh thờ. Muốn đưa truyền thống vào hiện đại, muốn biến nó từ nguyên liệu thành tác phẩm thì cần hiểu nó, và tốt nhất là có văn hóa nền rất vững", họa sĩ Lê Thiết Cương nói.
Có thể thấy, việc phát huy các di sản văn hóa dân gian trong thời đại mới không chỉ là bảo tồn cho đúng các giá trị nguyên bản, mà còn phải phát triển thêm các yếu tố mới để phù hợp với hơi thở cuộc sống. Khi ấy, văn hóa dân gian không chỉ đem lại những giá trị tinh thần vô giá mà còn mang lại cả giá trị vật chất cho người nghệ sĩ nói riêng và xã hội nói chung.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!