Chuyện về những người phụ nữ huyền thoại của biển Jeju

Phim tài liệu The Last of the Sea Women (Những người phụ nữ cuối cùng của biển cả, phát trên Apple +) ghi lại công việc gian khổ của các haenyeo tại Hàn Quốc. Haenyeo là từ chỉ những người phụ nữ làm nghề thu hoạch hải sản mà không có dụng cụ lặn và truyền thống của họ có thể sắp kết thúc.

Tại tỉnh Jeju của Hàn Quốc, có những người phụ nữ đảm đương một loại công việc đầy nặng nhọc và nguy hiểm. Họ là các haenyeo, lặn và bơi dưới đáy đại dương mà không cần bất kỳ thiết bị thở nào để thu hoạch các loại hải sản như ốc xà cừ, nhím và bạch tuộc để nuôi sống gia đình. Thông thường, haenyeo là người kiếm tiền chính trong gia đình. Truyền thống này đã tồn tại ở Jeju trong nhiều thế kỷ.

Việc lặn tự do - không có thiết bị thở nào khác ngoài phổi của bạn - là một công việc đòi hỏi sức khỏe thể chất thật tốt. Hơn nữa, dưới biển sâu luôn ẩn chứa những hiểm họa khôn lường: sứa và cá mập có thể xuất hiện bất cứ lúc nào, thời tiết xấu cũng có thể gây nguy hiểm. Một số haenyeo lặn suốt hai phút mà không ngoi lên để lấy không khí. Và trong 2 phút đó, họ không chỉ bơi lội dưới đáy biển mà còn phải thu hoạch các loại hải sản có giá trị.

Nhưng điều phi thường hơn được khám phá trong phim tài liệu The Last of the Sea Women của đạo diễn Sue Kim là sự thật đáng kinh ngạc: Hầu hết các haenyeo đều ở độ tuổi 60, 70 và 80. Họ tự hào vì có thể làm một loại công việc mà đàn ông không thể đảm đương được. Tuy nhiên, trong những thập kỷ gần đây, số lượng haenyeo đã giảm từ hàng chục nghìn xuống còn khoảng 4.000. Rất ít phụ nữ trẻ tham gia thực hiện loại công việc này và các haenyeo lo lắng rằng, lối sống mang tính truyền thống của họ đang biến mất. “Tôi cảm thấy như văn hóa haenyeo đang tan biến,” một người nói, không chỉ đề cập đến công việc mà còn cả tình bạn thân thiết và vai trò trụ cột của họ trong gia đình.

Đạo diễn Sue Kim đã chọn cách tiếp cận các haenyeo một cách nhẹ nhàng, gần gũi kết hợp sự quan sát của cô với các cuộc trò chuyện cùng những phụ nữ làm nghề đặc biệt này. Cô theo haenyeo xuống biển, đi chơi với họ khi họ chờ đợi lúc bình minh để được đưa xuống biển và tham dự các cuộc họp thảo luận về cách bảo tồn văn hóa haenyeo.

Và, như bộ phim cho thấy, có một vài dấu hiệu đáng khích lệ. Có một trường học dành cho haenyeo mới, mặc dù nhu cầu đào tạo khắc nghiệt kéo dài hàng năm và bản thân công việc khiến chỉ có khoảng 5% sinh viên tốt nghiệp có thể theo nghề. Bộ phim cũng tập trung vào Sohee Jin và Jeongmin Woo, những người ở độ tuổi 30 và là người trẻ nhất trong số các haenyeo. Họ thường xuyên đăng video lên YouTube và Instagram để thu hút sự chú ý của khán giả đến công việc của mình.

Tuy nhiên, vẫn còn đó rất nhiều mối đe dọa với các haenyeo và chúng vẫn tiếp tục đến. Có lẽ, điều thông minh nhất mà phim The Last of the Sea Women khám phá là tầm quan trọng của haenyeo trong việc phát hiện những thay đổi trong hệ sinh thái dưới nước. Khi bạn lặn sâu và quan sát kỹ sinh vật biển hàng giờ mỗi ngày, bạn sẽ nhận thấy những thay đổi dù là nhỏ nhất dưới đáy đại dương. Rất nhiều sinh vật biển hiện đang tìm kiếm vùng nước sâu hơn, mát hơn, khiến cho công việc của các haenyeo trở nên khó khăn hơn bởi khi không có các thiết bị lặn hỗ trợ, họ chỉ có thể xuống một độ sâu giới hạn. 

Phim tài liệu The Last of the Sea Women đưa ra bằng chứng thuyết phục rằng, việc mất đi lối sống hàng thế kỷ - dù là do truyền thống lụi tàn hay do vùng nước bị ô nhiễm - là một bi kịch đối với tất cả mọi người. Khi không còn các haenyeo nữa, mối liên hệ với lịch sử biến mất và xã hội cũng mất đi cộng đồng những người đầu tư sâu sắc vào sức khỏe biển. Đối với haenyeo, trở thành “người bảo vệ biển cả” là lời kêu gọi dành cho phụ nữ qua nhiều thế hệ bởi đó là nơi họ đã “dành trọn trái tim mình” - như lời của một haenyeo. Cuối phim là hình ảnh một haenyeo đang suy ngẫm về con người mà cô ấy sẽ trở thành khi không còn là haenyeo nữa. “Chỉ là một bà già và biển cả. Mãi mãi” - cô trầm ngâm. 

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!