Đăng ký và quản lý hộ tịch là một trong những nhiệm vụ quan trọng, luôn được các quốc gia quan tâm thực hiện. Thông qua hoạt động này, Nhà nước có cơ sở để bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, có biện pháp quản lý dân cư một cách khoa học, phục vụ thiết thực cho việc xây dựng, hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Ở nước ta, đăng ký hộ tịch có lịch sử từ thời nhà Trần. Nhưng đến thời điểm này, chúng ta mới có được một luật riêng về lĩnh vực này. Và mới đây, một tuần sau thời điểm Luật Hộ tịch được thông qua, Hội nghị cấp Bộ trưởng khu vực châu Á - Thái Bình Dương cũng đã đưa ra Tuyên bố về đăng ký và thống kê hộ tịch, trong đó nhấn mạnh 10 năm từ 2014 – 2024 là thập kỷ đăng ký và thống kê hộ tịch với nhiều cam kết mạnh mẽ của các quốc gia trong khu vực.
Nói như thế để thấy được tầm quan trọng không thể thay thế của hộ tịch. Và đâu là những thay đổi căn bản trong Luật Hộ tịch vừa được Quốc hội thông qua để giải quyết được nhiều bất cập đang xảy ra cho người dân hiện tại? Trong chuyên mục Dân hỏi Bộ trưởng trả lời tuần này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường trực tiếp trả lời những ý kiến của người dân.
PV: Thưa Bộ trưởng, công tác đăng ký và quản lý hộ tịch trong những năm gần đây đã có những chuyển biến tích cực, tuy nhiên, vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế, trong đó có việc thông tin hộ tịch cá nhân chưa chính xác, thống nhất, có trường hợp lợi dụng đăng ký hộ tịch để trục lợi hoặc trốn tránh pháp luật. Vậy, Luật hộ tịch mới ra đời có những quy định gì khắc phục được tình trạng này, thưa Bộ trưởng?
Bộ trưởng Hà Hùng Cường: Việc Quốc hội vừa thông qua Luật Hộ tịch có thể coi là cuộc "cách mạng” trong công tác đăng ký, quản lý hộ tịch nói riêng và quản lý dân cư nói chung.
Thứ nhất, luật quy định rõ việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin vào việc đăng ký và quản lý hộ tịch, bảo đảm độ chính xác trong tất cả giấy tờ thống kê đến con người, giảm thiểu nhiều vấn đề liên quan đến thủ tục hành chính trong những thủ tục cần thiết liên quan đến con người.
Thứ hai là Luật cũng cho phép lần này xây dựng cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử bên cạnh sổ hộ tịch bằng giấy như từ trước đến nay. Và quy định việc kết nối cơ sở dữ liệu lần này với dữ liệu quốc gia về dân cư trong Đề án 896 Chính phủ đã thông qua. Từ đó kết nối với tất cả các dữ liệu khác liên quan đến dân cư ở nước ta.
Thứ ba là luật bổ sung, ghi nhận những quy định của Chính phủ từ trước đến nay, đảm bảo việc đăng ký và quản lý hộ tịch rất chặt chẽ. Với những quy định cải cách như vậy, tôi tin công tác đăng ký, quản lý hộ tịch sẽ đi thẳng vào hiện đại và đi thẳng vào công nghệ thông tin, mở ra trang mới đáp ứng được yêu cầu của các Bộ trưởng châu Á - Thái Bình Dương đã tuyên bố.
PV: Như Bộ trưởng vừa cho biết thì đây quả thực là một cuộc “cách mạng”, vậy khi nào cuộc “cách mạng” này thực sự diễn ra và được thực hiện?
Bộ trưởng Hà Hùng Cường: Luật quy định cho Chính phủ hơn 1 năm chuẩn bị và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2016, khi đó trẻ em đăng ký khai sinh sẽ được cấp ngay số định danh cá nhân và nói đầy đủ ra luật cũng cho phép đến hết năm 2019, phải xây dựng xong cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư thì hai cơ sở này đồng thời xây dựng và hoàn thành năm 2020 tất cả quy định mang tính cải cách của luật sẽ được thực thi. Khi đó chúng ta sẽ nhận biết được công cuộc cải cách thủ tục hành chính trong giấy tờ công dân.
PV: Một số người dân bày tỏ sự băn khoăn về những trường hợp những giấy tờ hộ tịch của người dân đã được cấp trước ngày Luật có hiệu lực , thì có còn giá trị sử dụng nữa không thưa Bộ trưởng?
Bộ trưởng Hà Hùng Cường: Tôi chia sẻ với băn khoăn này của người dân, và Chính phủ đã trình với Quốc hội và thông qua việc bảo toàn nguyên giá trị những giấy tờ đã cấp trước ngày 1/1/2016, một là sổ sách hộ tịch được lưu trữ vẫn có giá trị để người dân có thể tra cứu, cấp bản sao, và giấy tờ không phải làm lại vẫn có giá trị suốt cuộc đời. Chỉ có từ 1/1/2016 cấp mới cho người sinh ra vào thời điểm này trở đi. Không làm xáo trộn gì các vấn đề xã hội mà người dân thực hiện trong thời gian vừa qua.
PV: Thưa Bộ trưởng, như vậy Luật Hộ tịch đã được thông qua, nhưng tính cách mạng, hay nói cách khác là tính hiệu quả khi triển khai Luật sẽ phụ thuộc rất nhiều vào đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác hộ tịch. Xin chuyển tới Bộ trưởng băn khoăn của rất nhiều người: “Bộ trưởng có thể cho biết, đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch hiện nay liệu có khả năng bảo đảm được yêu cầu công việc khi Luật có hiệu lực hay không, nhất là các cán bộ xã, phường”?
Bộ trưởng Hà Hùng Cường: Tầm quan trọng của công tác đăng ký và quản lý hộ tịch như vậy và 3 yêu cầu quan trọng đối với công tác này là: Trung thực, khách quan, chính xác đòi hỏi cán bộ hộ tịch phải có năng lực, nghiệp vụ, trình độ vi tính phù hợp và bản lĩnh nghề nghiệp nữa để không bị can thiệp. Đảm bảo việc sinh, tử, kết hôn, cải chính hộ tịch, nhận con nuôi phải khách quan. Những quy định này không phải là mới, nhưng lần này Luật quy định lại bắt buộc người làm công tác phải có chứng chỉ, được bồi dưỡng về nghiệp vụ hộ tịch, và thường xuyên cập nhật kiến thức nghiệp vụ. Và phải có trình độ tin học phù hợp để kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.
Luật cũng quy định rõ trách nhiệm của cán bộ tư pháp hộ tịch, điều cấm và chế tài xử lý và quy định rõ trách nhiệm của Chủ tịch UBND tỉnh, huyện, xã nếu không sắp xếp cán bộ tư pháp hộ tịch không đúng, buông lỏng quản lý xảy ra sai phạm trong công tác đăng ký hộ tịch.
Luật cũng cho phép trong giai đoạn chuyển tiếp 5 năm, thì tới đây Bộ Tư pháp sẽ phối hợp với Bộ Nội vụ trình Thủ tướng Chính phủ kế hoạch chỉ đạo các địa phương rà soát lại. Dự kiến 1/1/2016 những cán bộ chuẩn thì giữ lại, những cán bộ chưa đạt chuẩn phải đăng ký lại tổ chức đào tạo lại, làm sao bước sang thời kỳ mới khi cơ sở quốc gia về dân cư, hộ tịch đảm bảo theo đúng quy định của luật mới./.
PV: Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!