Bí ẩn từ thời kỳ Ordovic: Trái Đất từng có vành đai?
Trái Đất, hành tinh chúng ta đang sống, có thể từng sở hữu một vành đai giống sao Thổ, theo nghiên cứu công bố gần đây trên tạp chí Earth and Planetary Science Letters. Điều này có thể tồn tại trong kỷ Ordovic, thời kỳ mà Trái Đất trải qua nhiều thay đổi lớn về địa chất, khí hậu và sinh vật.
Các nhà khoa học đã phát hiện hơn 20 miệng hố va chạm lớn từ thời kỳ này, tất cả đều nằm trong khoảng 30 độ quanh xích đạo. Đây là điều bất thường, vì các vụ va chạm thiên thạch thường phân bố ngẫu nhiên trên bề mặt hành tinh. Theo ông Andrew Tomkins, giáo sư địa chất tại Đại học Monash (Australia), sự tập trung này có thể là bằng chứng cho thấy Trái Đất từng có vành đai đá bao quanh.
Giả thuyết về vành đai này không chỉ giải thích về tần suất va chạm thiên thạch, mà còn có thể liên quan đến một sự kiện băng giá toàn cầu, được coi là một trong những thời kỳ lạnh nhất lịch sử Trái Đất.
Các nhà khoa học cho rằng, bóng râm từ vành đai này đã làm giảm nhiệt độ toàn cầu. Ngoài ra, bụi vũ trụ do các vụ va chạm thiên thạch tạo ra cũng góp phần cản trở ánh sáng Mặt Trời, đẩy Trái Đất vào kỷ băng hà Hirnantian cách đây 445 triệu năm.
Vành đai của Trái Đất, nếu có, có thể hình thành khi một thiên thạch lớn với đường kính ước tính khoảng 12 km tiến vào giới hạn Roche, vùng mà lực hấp dẫn của hành tinh đủ mạnh để xé toạc thiên thể. Các mảnh vỡ từ thiên thạch này đã tạo nên vành đai dọc theo xích đạo, tương tự cách các vành đai của sao Thổ, sao Mộc và sao Hải Vương hình thành.
Khoảng 200 miệng hố va chạm đã được tìm thấy trên Trái Đất, nhưng chỉ 21 trong số đó thuộc kỷ Ordovic và nằm gần xích đạo. Bên cạnh đó, các lớp trầm tích từ cùng thời kỳ cũng chứa lượng lớn L chondrite, một loại vật chất thiên thạch, với dấu hiệu chịu phóng xạ không gian trong thời gian ngắn. Điều này củng cố giả thuyết về sự tồn tại của vành đai.
Tầm quan trọng của phát hiện
Nếu được chứng minh, giả thuyết về vành đai có thể làm sáng tỏ không chỉ những bí ẩn về va chạm thiên thạch mà còn về tiến hóa khí hậu và sự sống trên Trái Đất. Bằng cách nghiên cứu vòng đai cổ đại này, các nhà khoa học hy vọng hiểu thêm về cách hành tinh của chúng ta phát triển, cũng như cách các yếu tố vũ trụ ảnh hưởng đến sinh quyển.
Giáo sư Andrew Tomkins cho biết: "Nếu bạn đứng trên bề mặt Trái Đất vào ban đêm và ánh sáng Mặt Trời chiếu lên vành đai, cảnh tượng sẽ rất ngoạn mục, giống như một tấm màn ánh sáng lơ lửng giữa bầu trời".
Không chỉ Trái Đất, sao Hỏa cũng có thể có vành đai trong tương lai. Theo dự đoán, Mặt trăng Phobos của sao Hỏa sẽ tiến vào giới hạn Roche trong vòng 100 triệu năm tới và bị phá hủy, tạo ra một vành đai bụi mới quanh hành tinh đỏ. Dù vành đai Trái Đất chỉ tồn tại trong khoảng 20-40 triệu năm, phát hiện này mở ra nhiều câu hỏi mới về lịch sử vũ trụ và sự tiến hóa hành tinh.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!