Theo Bệnh viện y học cổ truyền Đà Nẵng, trầu không còn được biết đến với nhiều tên gọi như trầu cay, trầu lương, phù lưu đằng, lâu diệp…, là loài dây leo bám, cành hình trụ nhẵn, có khía dọc, bén rễ ở những mấu. Lá trầu mọc so le, hình tim tròn, gốc đôi khi hơi lệch, đầu nhọn, dài từ 10 đến 13cm, rộng từ 4.5 đến 9cm, hai mặt nhẵn, mặt trên sẫm bóng, gân nổi rất rõ ở mặt dưới; cuống lá có bẹ kéo dài.
Bộ phận dùng làm thuốc của cây trầu thường là lá. Lá trầu được thu hái quanh năm và được dùng tươi. Ngoài ra, rễ cây cũng được sử dụng làm dược liệu trong một số bài thuốc.
Trong Đông y, trầu không có vị cay nồng, mùi thơm hắc, tính ấm, vào các kinh: phế, tỳ, vị có tác dụng trừ phong thấp, chống lạnh, hạ khí, tiêu đờm, tiêu viêm, sát trùng.
Trầu không được dùng chữa hàn thấp nhức mỏi, đau bụng đầy hơi, vết thương nhiễm trùng có mủ sưng đau, hen suyễn khi thời tiết thay đổi, đờm nhiều khó thở, cảm mạo, bỏng, mụn nhọt, hắc lào, mày đay, ghẻ ngứa, sâu kiến đốt, viêm quanh răng, viêm tai và viêm họng. Phương thức là sắc uống với liều dùng từ 8 đến 16g một ngày. Khi dùng ngoài, có teher lấy lá trầu không tươi giã nát hoặc ngâm lá với nước để rửa.
Lá trầu không kết hợp cùng gừng sống ép lấy nước uống là bài thuốc trị ho, khó thở và đầy bụng. Nước ép lá trầu không nhỏ vào tai lại là bài thuốc chữa đau tai. Súc miệng hàng ngày với nước có dịch ép lá trầu không phòng được bệnh viêm họng và có tác dụng hỗ trợ các thuốc điều trị bệnh bạch hầu. Lá trầu không và lá ráy giã nhỏ, hơ nóng để đắp chữa sưng tấy. Bài thuốc trầu không (từ 3 đến 5 lá), hạt cau (1 hạt), phơi khô, tán bột rắc làm thuốc cầm máu. Lá trầu không (từ 2 đến 4g), nhai rồi nuốt nước chữa đau bụng lạnh dạ, tiêu chảy, nôn mửa, không tiêu. Lá vò đắp chữa hắc lào, mày đay, ghẻ ngứa, sâu kiến đốt; nếu giã nát hòa với rượu bôi lại chữa bỏng. Chú ý, phụ nữ có thai được khuyên không nên dùng bài thuốc này.
Ở Ấn Độ, lá và tinh dầu trầu không được dùng để điều trị các bệnh xuất tiết, bệnh phổi và dùng làm thuốc đắp , thuốc súc miệng và thuốc ngửi trong bệnh bạch hầu. Lá trầu không có trong thành phần chế phẩm thuốc cổ truyền Ấn Độ phối hợp với một số vị thuốc khác trị hen phế quản. Thuốc hoàn bào chế từ rễ trầu không, thủy xương bồ và sen được dùng trong 10 ngày liền từ ngày đầu hành kinh để điều trị đau bụng kinh. Ở Indonesia, lá trầu không nghiền nát có trong thành phần một số thuốc đặt âm đạo mà người phụ nữ thường dùng từ 4 đến 11 ngày sau khi sinh con.
Một số bài thuốc có trầu không trong y học dân gian:
- Chữa cảm mạo: Lá trầu không đánh gió, xát ở xương sống từ trên xuống dưới.
Chữa vết thương (2 bài thuốc):
+ Lá trầu không, lá thanh táo, lá cỏ răng cưa lượng bằng nhau, giã nát rồi đắp.
+ Lá trầu không tươi (40g) rửa sạch, đun với 2 lít nước sôi trong từ 15 đến 20 phút. Để nguội, gạn lấy nước trong, cho phèn phi (8g) vào đánh tan rồi rửa.
- Chữa bỏng: Lá trầu không phơi khô, tán bột, chiết xuất bằng phương pháp ngấm kiệt, cô thành cao đặc rồi pha chế với vaselin thành thuốc mỡ 1% bôi hàng ngày.
- Chữa mụn nhọt: Lá trầu không, lá thồm lồm, hoa dâm bụt lượng đều bằng nhau, giã nát rồi đắp.
- Chữa tiểu rắt: Rễ trầu không (hoặc thân, lá), rễ cau, mỗi vị l0g. Sắc uống ngày một thang, dùng vài ngày đến khi khỏi.
- Chữa viêm chân răng có mù: Lá trầu không nấu cao bôi.
- Chữa sai khớp, bong gân: Lá trầu không 12g, nghệ già 20g; lá cúc tần, lá xạ can, mỗi vị 12g. Giã nát, trộn với một ít giấm, bọc gạc đắp lên chỗ sưng đau, từ 2 đến 3 ngày thay băng một lần.
- Chữa vết thương, bỏng: Lá trầu không tươi, hành tươi, tỏi tươi, mỗi vị 300g; lá ớt tươi 200g, mật lợn 1 lít. Hành tỏi bỏ vỏ, cùng với trầu không, lá ớt giã nhỏ, cho nửa lít nưóc nấu kỹ, lọc từ 2 đến 3 lần, cô còn khoảng 300ml. Cho vào 1 kg đường đun thành cao lỏng rồi cho mật lợn vào canh kỹ, đựng vào lọ kín. Ngày bôi một lần.
- Thuốc xoa bóp (đánh gió) chống say nắng: Lá trầu già 5 lá, tóc rối 15g, dầu hỏa (loại dầu trắng trong) 5ml. Giã nát lá trầu, trộn với dầu hỏa, tóc rối, gói vào vải mềm. Xát lên ngưòi theo chiều dọc cơ thể từ trên xuống, chủ yếu là phần ngực bụng và thăn lưng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!
VTV.vn - Với chủ đề “Nuôi con là hành trình hạnh phúc,” triển lãm Vietbaby 2024 tại Trung tâm Triển lãm Quốc tế I.C.E Hà Nội vừa qua ngày 26-28/09/2024 đã thành công rực rỡ.
VTV.vn - Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên vừa phẫu thuật lấy một viên sỏi nặng 700g cho nam bệnh nhân bị u bàng quang.
VTV.vn - Ngày 30/9, tại Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Nậm Khánh, huyện Bắc Hà, Lào Cai phát hiện có 13 ca bệnh cúm A.
VTV.vn - Sản phụ 30 tuổi, trú tại thị xã Mường Lay, tỉnh Điện Biên được cấp cứu thành công trong quá trình chuyển dạ bị tắc mạch ối.
VTV.vn - Bệnh viện chuyên khoa Sản Nhi Sóc Trăng vừa phối hợp với Bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ cứu sống bé trai 12 tuổi bị xuất huyết não
VTV.vn - Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương vừa tiếp nhận điều trị cho 6 trường hợp nhiễm xoắn khuẩn vàng da đều sinh sống tại 2 địa phương bị ngập do ảnh hưởng bão số 3.
VTV.vn - Qua điều tra có tổng cộng 30 người đã tiếp xúc với những con hổ chết tại Khu du lịch Vườn Xoài.
VTV.vn - Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 vừa phẫu thuật thành công cho người bệnh nam (65 tuổi) bị đột quỵ tuyến yên.
VTV.vn - Có thể cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ và cứu nguy tình trạng viêm gan ngay từ đầu nhờ chế độ ăn kiêng, chẳng hạn như đậu phụ và sữa đậu nành.
VTV.vn - Tính đến ngày 30/9, sau 1 tháng triển khai chiến dịch tiêm vaccine sởi, tỷ lệ bao phủ đủ 2 mũi vaccine sởi cho trẻ 1- 5 tuổi tại TP Hồ Chí Minh đạt ngưỡng an toàn 95%.
VTV.vn - Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương tiếp nhận nam bệnh nhân 42 tuổi, trong tình trạng khối u gan gần 20cm xâm lấn cơ hoành.
VTV.vn - Hiện nay, có một số đối tượng đang mạo danh Sở Y tế tỉnh Đắk Lắk để thực hiện hành vi lừa đảo nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản.
VTV.vn - Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP Hồ Chí Minh) vừa tiếp nhận bé trai Đ.N.K., 6 tháng tuổi, ngụ tại Tây Ninh, nhập viện vì uống nhầm thuốc.
VTV.vn - Cục An toàn thực phẩm vừa có văn bản yêu cầu tổ chức điều tra, truy xuất nguồn gốc thực phẩm liên quan đến vụ nghi ngờ ngộ độc thực phẩm xảy ra tại Trường THCS Bình Minh.
VTV.vn - Chiều ngày 30/9, thông tin từ Trung tâm Y tế huyện Xuân Lộc (Đồng Nai), trung tâm vừa kịp thời cứu sống bệnh nhân bị vỡ thai ngoài tử cung.