Những công dụng hữu ích của bồ kết ngoài làm đẹp tóc

Từ xa xưa, bồ kết là loại dược liệu được rất nhiều các bà, các mẹ tin dùng để gội đầu. Theo dân gian, gội đầu bằng bồ kết có tác dụng trị gàu, làm trơn tóc, giảm thiểu tóc rụng, giúp tóc đen, óng mượt, và mọc dài nhanh hơn. Chẳng thế mà người xưa đã có câu "Bồ kết sạch gàu, mần chầu tốt tóc". Tuy nhiên, bên cạnh công dụng đối với tóc, bồ kết còn có rất nhiều công dụng khác trong điều trị các loại bệnh phổ biến như hen suyễn, sâu răng, kiết lỵ hay mụn nhọt…

Theo cuốn sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam (NXB Khoa học và Kỹ thuật), quả bồ kết có vị cay, mặn, tính ôn, có tác dụng thông khiếu (khiếu là các lỗ tự nhiên trên cơ thể), khử đờm, tiêu thũng và có tiểu độc. Trong y học hiện đại, một số bệnh viện đã dùng bồ kết để chữa bí đại tiện, trung tiện sau khi mổ, chứng tắc ruột với đối tượng là cả người lớn và trẻ em. Cách dùng: lấy ¼ quả bồ kết nướng thật vàng, bỏ hạt, tán thành bột mịn. Chấm bột đó vào đầu canule, đưa sâu vào hậu môn 3 đến 4cm, làm như vậy từ 3 đến 4 lần. Sau 3 đến 5 phút, bệnh nhân có thể đánh trung tiện và thông đại tiện.

Quả bồ kết còn được dùng trong các trường hợp trúng phong, hôn mê bất tỉnh, cấm khẩu, hen suyễn, mụn nhọt, viêm tuyến vú hay đau nhức răng. Thậm chí, bên cạnh công dụng chữa bệnh, quả bồ kết còn được dùng để giặt quần áo len, dạ, các loại lụa có màu, giúp áo quần không bị hoen ố và không phai màu.

Ngoài quả bồ kết, hạt bồ kết hay gai bồ kết cũng có rất nhiều công dụng chữa bệnh. Theo đó, hạt bồ kết có vị cay, tính ôn, có tác dụng nhuận táo, thông đại tiện bí kết (chứng phân chứa ở đường ruột quá lâu, thời gian bài tiết quá dài, thông thường từ 4 đến 7 ngày trở lên mới đại tiện một lần) và tiêu độc. Hạt bồ kết có thể chữa đại tiện tháo kết, lỵ mãn tính, đại tiện mót rặn, lao hạch hay ung độc. Liều dùng là từ 4.5 đến 9g một ngày, sắc nước uống hoặc dùng ở dạng hoàn tán.

Hạt bồ kết (Hình minh họa: indiamart.com)

Gai bồ kết thì có vị cay, tính ôn, có tiểu độc, có tác dụng tiêu thũng, bài nùng, sát trùng, khử phong. Công dụng của gai bồ kết là chữa mụn nhọt và tuyến vú sưng đau.

Các bài thuốc cụ thể có bồ kết:

- Chữa trúng phong, cấm khẩu, hôn mê bất tỉnh: quả bồ kết phối hợp với bạc hà mỗi thứ lượng bằng nhau, tán thành bột mịn. Tiến hành thổi bột đó vào mũi để gây hắt hơi và làm bệnh nhân tỉnh lại.

- Chữa hen suyễn, ho nhiều đờm, thở khò khè: quả bồ kết (1g), quế chi (1g), đại táo (4g), cam thảo (2g), sinh khương (1g), sắc với 600ml nước đến còn 200ml, uống trong ngày.

- Chữa sâu răng, nhức răng: quả bồ kết tán nhỏ đắp vào chân răng, hễ chảy nước miếng thì nhổ đi không được nuốt. Có thể dùng quả bồ kết đốt tồn tính (phương pháp bào chế thuốc, rang thuốc cho cháy đen bên ngoài mà bên trong vẫn còn chất thuốc) rồi xỉa vào chân răng.

- Chữa kiết lỵ, đại tiện mót rặn: hạt bồ kết, chỉ xác (lượng bằng nhau), sao vàng tán thành bột, trộn với hồ nếp làm thành viên bằng hạt ngô. Ngày uống từ 10 đến 20 viên với nước chè đặc.

- Chữa mụn nhọt: gai bồ kết phối hợp với kim ngân hoa và cam thảo (mỗi thứ từ 2 đến 8g), sắc nước uống. Đồng thời, lấy gai bồ kết, quả bồ hòn đốt thành than, tán thành bột mịn, sau đó trộn với bồ hóng bếp và nhựa thông, phết vào giấy bản làm cao dán.

- Chữa sưng vú ở phụ nữ: gai bồ kết đốt tồn tính (40g) và bạng phấn (phấn vỏ con trai) (4g). Hai vị tán thành bột, trộn đều, mỗi lần uống 4g.

Gai bồ kết (Hình ảnh minh họa: wikipedia.org).

Tuy có rất nhiều công dụng, nhưng người sử dụng cũng cần phải đặc biệt chú ý: nếu sử dụng bồ kết làm thuốc uống do cả quả, hạt, lá và vỏ của loại dược liệu này đều có độc tính. Theo lương y Hoàng Duy Tân, phụ nữ đang mang thai tuyệt đối không nên dùng bồ kết vì trong loại thuốc này có chất tẩy rửa, tính acid nhẹ làm hưng phấn cổ tử cung, dễ gây tình trạng sinh non, sảy thai, và ảnh hưởng không tốt tới thai nhi, con sinh ra có thể mang dị tật. Ngoài ra, một số trường hợp khác cũng không nên dùng bồ kết là những người có tỳ vị yếu (do bồ kết sẽ làm trướng bụng, tức bụng, bụng kêu óc ách, ăn uống khó tiêu, rối loạn tiêu hóa, làm mất ngủ) hay những người mắc bệnh về đường tiêu hóa, bệnh dạ dày, tá tràng (bồ kết sẽ làm cho bệnh nặng thêm do trong hạt bồ kết có chất kích thích, tẩy rửa).  Những người đang đói cũng không nên sử dụng bồ kết vì có thể bị ngộ độc, say bồ kết, đặc biệt là những người có sức đề kháng yếu như người già, trẻ nhỏ có thể dẫn đến các triệu chứng mệt mỏi giống như bị ngộ độc thực phẩm.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!