Những bệnh không nên dùng kháng sinh

Kháng sinh chỉ điều trị các bệnh nhiễm trùng gây ra bởi vi khuẩn. Kháng sinh đặc hiệu chỉ tác dụng trên vi khuẩn đặc hiệu. Một thuốc kháng sinh có tác dụng trên nhiễm trùng X và Y sẽ không có tác dụng trên nhiễm trùng A và B. Đó là cách chúng hoạt động. Vi khuẩn khác nhau thì rất khác nhau; kháng sinh khác nhau cũng rất khác nhau.

Theo Viện Y học ứng dụng Việt Nam, nhiều bệnh nhiễm trùng không được gây ra bởi vi khuẩn - và không thể được điều trị bằng kháng sinh. Virus gây ra nhiều bệnh và kháng sinh thì không điều trị được virus. Tương tự như vậy, thuốc kháng sinh thường không điều trị được nấm hoặc ký sinh trùng gây ra nhiễm trùng.

Tác hại của lạm dụng kháng sinh

Kháng sinh được sử dụng không đúng có thể dẫn đến rất nhiều vấn đề:

Kháng kháng sinh: Càng ngày những loại kháng sinh được sử dụng để điều trị cho các bệnh nhiễm trùng thông thường càng không hiệu quả như nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc viêm họng.

Vi sinh vật và sự phát triển quá mức: Có cả một hệ vi khuẩn vô cùng đông đảo sống trong cơ thể chúng ta và thậm chí số lượng có thể còn nhiều hơn số tế bào trong cơ thể của chúng ta. Sử dụng kháng sinh không đúng cách hoặc quá nhiều có thể tiêu diệt một phần hệ thống vi khuẩn trong cơ thể, làm mất đi sự cân bằng giữa các vi khuẩn có lợi và vi khuẩn có hại. Môt tình trạng phổ biến là hệ vi sinh vật có lợi trong đường ruột bị hủy hoại sau khi dùng kháng sinh, dẫn đến tình trạng tiêu chảy kéo dài.

Tác dụng phụ: Thuốc kháng sinh luôn có thể có tác dụng phụ. Đôi khi thuốc bạn sử dụng lúc đang bị bệnh không những không giúp khỏi bệnh mà còn làm bệnh trầm trọng hơn.

Dị ứng nhầm lẫn: Đôi khi nhiễm trùng được gây ra bởi một loại virus gây phát ban, nhưng nếu đã dùng thuốc kháng sinh, bạn và bác sĩ của bạn có thể nghĩ rằng các ban là một phản ứng dị ứng với thuốc kháng sinh. Kết quả là, nhiều người dùng thuốc kháng sinh điều trị nhiễm trùng do virus nhầm lẫn rằng đang bị dị ứng với các kháng sinh quan trọng. Điều này ảnh hưởng đến quyết định sử dụng kháng sinh trong tương lai.

Những loại nhiễm trùng nào thường được sử dụng kháng sinh, nhưng thật ra không cần thiết?

Cảm lạnh

Những gì chúng ta gọi là cảm lạnh thường được gây ra bởi virus, không phải vi khuẩn. Một cơn cảm lạnh thông thường không cần dùng kháng sinh. Trong thực tế, chúng sẽ ít có hiệu quả.

Nhiễm trùng hô hấp nghiêm trọng hơn, như viêm phổi, có thể được gây ra bởi vi khuẩn (hoặc virus). Một bệnh do virus gây ra, giống như cảm lạnh, cũng có thể làm cho một người nào đó dễ gặp phải các bệnh nhiễm khuẩn nghiêm trọng, ví dụ như viêm phổi.

Viêm tai

Một số bệnh viêm tai cần sử dụng thuốc kháng sinh; một số khác thì không. Những người cần thuốc kháng sinh chỉ là những người bị bệnh bởi vi khuẩn; trong khi virus là thủ phạm phổ biến gây viêm tai.

Vấn đề là làm thế nào biết một nhiễm trùng gây ra bởi virus hay vi khuẩn. Đối với viêm tai, thì việc này rất khó để xác định. Nếu một đứa trẻ đang bị bệnh rất nặng do viêm tai, thuốc kháng sinh sẽ được sử dụng. Tuy nhiên, các bác sĩ có thể chờ đợi nếu các triệu chứng chỉ ở mức độ nhẹ (không sốt cao, nhiễm trùng đơn, đau nhẹ) để xem nhiễm trùng khỏi trong 2-3 ngày không.

Viêm xoang

Viêm xoang thông thường không cần dùng kháng sinh. Viêm xoang thường do bị dị ứng hoặc virus – và không cần điều trị bằng kháng sinh. Ngay cả khi vấn đề về xoang là do vi khuẩn, các bệnh nhiễm trùng có thể qua đi nhanh chóng mà không cần dùng kháng sinh.

Tiêu chảy

Chỉ sử dụng thuốc kháng sinh cho bệnh tiêu chảy theo chỉ định của bác sĩ. Tiêu chảy, thậm chí khi gây ra bởi vi khuẩn, không phải lúc nào cần dùng kháng sinh. Bù nước sớm thường là bước quan trọng nhất. Thuốc kháng sinh và các loại thuốc khác có thể không có tác dụng. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp thuốc kháng sinh có tác dụng - đặc biệt là với các bệnh nhiễm trùng một loại vi khuẩn cụ thể. Do vậy, việc tuân thủ đơn của bác sĩ về việc sử dụng kháng sinh điều trị tiêu chảy là một việc vô cùng quan trọng.

Nhiều trường hợp tiêu chảy gây ra bởi virus, như norovirus (nhóm virus gây bệnh tiêu chảy). Hơn nữa, nhiều trường hợp tiêu chảy là hậu quả của tình trạng sử dụng kháng sinh kéo dài, gây loạn khuẩn đường ruột và tiêu chảy kéo dài.

Thêm vào đó, sử dụng kháng sinh cho bệnh tiêu chảy không đúng chỉ định có thể sẽ tạo ra chủng kháng thuốc của vi khuẩn, gây ra các vấn đề trong tương lai.

Tự dùng kháng sinh theo kinh nghiệm hoặc kháng sinh sẵn có để điều trị nhiễm trùng

Thỉnh thoảng, khi biết mình bị ốm, nhiều người người sẽ xem xét tủ thuốc và dùng một loại kháng sinh còn sót lại. Tuy nhiên, bạn nên nhớ rằng, mặc dù tình trạng nhiễm trùng lần này có vẻ giống như lần trước nhưng loại kháng sinh đã từng điều trị hiệu quả tình trạng này trước đó lại không hề có tác dụng. Mỗi loại nhiễm trùng cần dùng loại kháng sinh đặc hiệu tương thích. Do vậy, điều quan trọng là chỉ dùng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!