Ngoại trưởng Mỹ John Kerry dẫn đầu phái đoàn Mỹ dự Hội nghị APEC 21. (Ảnh: AFP)
Thỏa thuận lịch sử đạt được cuối năm ngoái của WTO tại Indonesia đã khiến người ta lạc quan hơn về triển vọng của một Hiệp định thương mại tự do toàn cầu. Nhưng những thách thức phía trước đối với việc ra đời Hiệp định này vẫn còn nhiều.
Tháng 12 vừa qua, 159 nước thành viên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) đã đạt được thỏa thuận lịch sử về thương mại tại hội nghị cấp Bộ trưởng ở Bali, Indonesia. “Thỏa thuận Bali” dẫn đến sự đơn giản hóa các thủ tục hải quan và dỡ bỏ các rào cản thương mại, có thể đem đến 1.000 tỉ USD cho nền kinh tế thế giới và tạo ra 21 triệu việc làm. “Thỏa thuận Bali” có được là nhờ Tổng Giám đốc Azevedo đã tách riêng ba vấn đề dễ thỏa thuận nhất trong vòng đàm phán Doha là giảm thủ tục hành chính ở các cửa khẩu, an ninh nông nghiệp và lương thực, và phát triển. Thỏa thuận này được cho là đã giải cứu WTO khỏi bờ vực của sự thất bại.
Ông Roberto Azevedo, Tổng Giám đốc WTO cho biết: "Lần đầu tiên trong lịch sử, Tổ chức Thương mại Thế giới đã tạo ra những khác biệt thật sự. Chúng ta đã đạt được thỏa thuận rất quan trọng. Nhân dân khắp nơi trên thế giới sẽ được hưởng lợi từ gói thỏa thuận mà các nước thành viên WTO đã đạt được trong lần này".
Thời gian qua, trong bối cảnh vòng đám phán Doha không thể kết thúc, các hiệp định thương mại khu vực được dẫn dắt bởi Mỹ đang được đẩy mạnh đàm phán mà điển hình là Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương – TPP và Hiệp định Đối tác Đầu tư và Thương mại xuyên Đại Tây Dương - TTIP.
Khi hoàn thiện, TPP sẽ trở thành khu vực thương mại đóng góp gần 40% GDP và 30% giá trị thương mại toàn cầu. Trong khi đó, với TTIP các con số này lần lượt là 50% và 30%.
Ông Stephen Lamar, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may và Da giày Hoa Kỳ nói: “Nhiều khi, sẽ là rất khó để đạt được sự đồng thuận đa phương về các vấn đề thương mại. Tuy nhiên, việc không tìm được sự đồng thuận đa phương không nên là nguyên nhân ngăn cản việc thúc đẩy thương mại và toàn cầu hóa. Đó là lý do tại sao chúng tôi luôn ủng hộ chủ trương Hoa Kỳ tham gia nhiều hơn nữa các hiệp định thương mại song phương và khu vực”.
Số liệu thống kê của WTO cho thấy, tính đến ngày 31/7/2013, tổ chức này đã nhận được thông báo của khoảng 575 hiệp định thương mại từ các nền kinh tế thành viên. Trong số đó, 379 hiệp định đã có hiệu lực. Một kết quả tích cực khiêm tốn từ Bali vừa qua dường như vẫn là chưa đủ để có thể cứu vãn được uy tín ngày một xuống thấp của tổ chức thương mại lớn nhất thế giới này.
Năm 1989, tại hội nghị Davos, giáo sư Lester Thurow của Học viện Công nghệ Massachusetts đã có một tuyên bố nổi tiếng: “GATT đã chết”. Trong khi vòng đàm phán Doha về các thỏa thuận thương mại đa phương vẫn thất bại sau hơn 10 năm đàm phán, những thỏa thuận song phương và khu vực đang ngày một tăng lên. Những bước tiến trong đàm phán TPP và TTIP trong thời gian gần đây đã làm dấy lên nghi ngờ về tương lai của hệ thống thương mại đa phương. Và nhiều người đã bắt đầu đặt câu hỏi “Liệu WTO sẽ chết?".