Do phải qua nhiều người trung gian, mua đi bán lại, nên một khi người sau nợ người trước thì dễ dẫn đến nợ dây chuyền. Riêng trong mua bán tôm hùm, đến lúc này, số tiền mà người nuôi tôm hùm bị nợ lên đến hàng trăm tỷ đồng. Trong đó, có những vụ việc mang dấu hiệu lừa đảo, chiếm dụng.
Cách đây hai năm, sau khi bán tôm hùm cho một thương lái ở huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa, anh Đại (Tuy An, Phú Yên) bị nợ trên 800 triệu đồng. Hàng chục người khác cũng như anh. Tôm đã bán mà tiền thì chẳng thấy đâu. Những người nuôi tôm hùm bức xúc vì vựa thu mua cứ chây ỳ, có gặp mặt thì cũng không lấy được tiền nợ.
Tôm hùm khi đưa ra thị trường phải qua nhiều khâu trung gian. Nợ dây chuyền rất dễ xảy ra. Các công ty xuất bán tôm hùm sang Trung Quốc nợ các đầu mối mua gom. Trong khi người nuôi tôm thì lại không có đủ giấy tờ pháp lý để đòi nợ.
Mua bán tôm hùm lại không hề có hợp đồng giao dịch mua bán mà chỉ thể hiện bằng những tờ giấy như thế này.
Mỗi lần xuất bán, số tiền bán tôm hùm của mỗi hộ nuôi từ vài trăm triệu cho đến nhiều tỷ đồng. Nhưng trong mua bán tôm hùm lại không hề có hợp đồng giao dịch mua bán mà chỉ thể hiện bằng những tờ giấy. Trên đó ghi lượng tôm thu mua, số tiền bán tôm một cách rất giản lược. Vì vậy, để giảm bớt rủi ro nợ dây chuyền, điều đầu tiên là khâu giao dịch mua bán phải được xác lập theo hướng chặt chẽ hơn về mặt pháp lý.
Ông Vương Vĩnh Hiệp - Tổng Giám đốc Công ty Long Sinh, Khánh Hòa cho biết: "Đầu tiên bà con nên lập hợp tác xã đại diện cho bà con giao dịch với doanh nghiệp, bắt buộc phải có hợp đồng mua bán, ràng buộc về mặt pháp lý, trách nhiệm, nghĩa vụ cả bên mua, bên bán".
Từ nay đến cuối năm, các vùng nuôi tôm hùm hứng chịu mưa bão, người nuôi càng bán tháo nên càng dễ xảy ra nợ dây chuyền. Về lâu dài, không thể không xây dựng những chuỗi liên kết để tiêu thụ, xuất khẩu chính ngạch mặt hàng tôm hùm.
"Đã nói theo chuỗi thì phải có doanh nghiệp đầu vào cung cấp con giống, thức ăn và doanh nghiệp đầu ra thu mua. Nhận thức điều đó thì bà con hiểu rằng mình phải tham gia vào chuỗi", PGD.TS Võ Văn Nha - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III cho hay.
Hiện tại, trong sản lượng 3.000 tấn tôm hùm mỗi năm thì 90% sản lượng xuất bán sang Trung Quốc theo tiểu ngạch với nhiều rủi ro từ giá cả đến nguy cơ bùng nợ. Thay đổi theo hướng chuyên nghiệp từ cách nuôi đến cách đưa thủy sản ra thị trường mới tránh những rủi ro chực chờ do nợ dây.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!