Từ lâu, người ra đã tin rằng người Ai Cập cổ đại đã sử dụng phương pháp ướp xác như một cách để bảo quản thi thể sau khi qua đời. Tuy nhiên, một cuộc triển lãm bảo tàng sẽ diễn ra vào tháng 2 tới đây sẽ cho thấy niềm tin này hoàn toàn sai lầm. Trên thực tế, ướp xác là một cách để hướng dẫn người quá cố đến được với thánh thần.
Quan tài của Tasheriankh, một phụ nữ 20 tuổi đến từ thành phố Akhmim qua đời vào khoảng năm 300 trước Công nguyên. (Ảnh: Manchester Museum)
Campbell Price, người phụ trách Ai Cập và Sudan của bảo tàng Manchester, Đại học Manchester, Anh cho biết lầm tưởng phổ biến kể trên đã bắt đầu từ thời Victoria. Ở thời đại này, người ta nhận ra điểm tương đồng giữa quá trình ướp xác ở Ai Cập với quá trình bảo quản cá là đều sử dụng muối. Vì vậy, người ta cho rằng mục đích của quá trình ướp xác là bảo quản thi hài người đã khuất.
Tuy nhiên, chất mặn mà người Ai Cập cổ đại sử dụng khác với muối thông thường. Chất mặn này được gọi là natron, là hỗn hợp của natri cacbonat, natri bicacbonat, natri clorua và natri sunfat, có nhiều quanh các lòng hồ gần sông Nile và được dùng làm nguyên liệu chính trong quá trình ướp xác. Price cho biết: “Chúng tôi biết rằng natron đã được sử dụng trong các nghi lễ thờ tự và các bức tượng của thần linh. Nó được dùng để thanh tẩy”.
Ngoài natron, một loại nguyên liệu khác thường được sử dụng để ướp xác là hương. Đây cũng được coi là một món quà cho các vị thần. Price cho biết thêm: "Ngay cả từ hương trong tiếng Ai Cập cổ đại là 'senetjer' cũng có nghĩa đen là 'làm nên thần thánh'. Việc thắp hương trong đền thờ giúp cho không gian trở nên thần thánh hơn. Khi sử dụng nhựa trầm hương trên cơ thể, cơ thể cũng sẽ được thần thánh hóa".
Thêm vào đó, sự tương đồng về niềm tin cho rằng người chết sẽ cần thi thể của họ ở thế giới bên kia của người Ai Cập cổ đại và các nhà Ai Cập học thời Victoria cũng làm tăng thêm hiểu lầm về mục đích của việc ướp xác. Tuy nhiên, Price đã chỉ ra rằng việc loại bỏ nội tạng của người đã khuất khi tiến hành ướp xác dường như là để biến cơ thể thành một bức tượng thần hơn là bảo quản nó.
Trên thực tế, các nhà khảo cổ học thường tìm thấy những xác ướp được đặt cùng với một chiếc quách cho thấy chân dung của người quá cố. Là một phần của cuộc triển lãm, bảo tàng sẽ trưng bày một số mặt nạ, chân dung và quan tài liên quan đến việc an táng thời Ai Cập cổ đại, cung cấp thêm bằng chứng cho thấy mục đích thực sự của việc ướp xác. Cuộc triển lãm có tên “Xác ướp vàng của Ai Cập” sẽ được trưng bày tại Bảo tàng Manchester bắt đầu từ ngày 18/2/2023. Một cuốn sách cùng tiêu đề do Price viết cũng sẽ được xuất bản để song hành với cuộc triển lãm này.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!