Hãy hình dung thế này: bạn đang rúc mình trên ghế dài, khăn giấy trên tay và có dấu hiệu nhận biết cảm lạnh đang xâm nhập. Trong lúc đang vật lộn với những cơn sụt sịt, một sự thôi thúc đặc biệt nổi lên – thèm đồ ăn nhẹ. Mặc dù bệnh tật thường ngăn cản sự thèm ăn, nhưng sự hấp dẫn đối với những món ăn có đường và thức ăn thoải mái chứa nhiều carb là không thể phủ nhận.
Vậy, tại sao trong những khoảng thời gian như vậy, cảm giác thèm ăn đồ ngọt và những món ăn thoải mái chứa nhiều carb như chocolate lại trở nên không thể cưỡng lại được? Trong bài viết này, Phó Giáo sư Hayley O'Neill từ Đại học Bond sẽ đi sâu vào khoa học đằng sau cơn sốt đường của bạn khi bạn ốm.
Theo chuyên gia, thèm ăn liên quan đến sự tương tác phức tạp của cảm xúc, hành vi, suy nghĩ và phản ứng sinh lý. Những cảm giác thèm ăn này có thể xuất phát từ nhu cầu năng lượng nhanh chóng của cơ thể hoặc việc tâm trí tìm kiếm sự thoải mái nhất thời và hệ thống bên trong của chúng ta hợp tác lại với nhau để hình thành những ham muốn này.
Hãy cùng tìm hiểu những điều phức tạp về mặt khoa học giải thích lý do tại sao cơ thể chúng ta có xu hướng thèm đường và carbs - đặc biệt là khi bị bệnh.
Hệ thống miễn dịch và đường
Khi bệnh tật tấn công, hệ thống miễn dịch của chúng ta sẽ kích hoạt, đòi hỏi thêm năng lượng để chống lại những kẻ xâm nhập. Tình trạng bệnh tật vốn đã gây căng thẳng cho cơ thể và phản ứng căng thẳng này mô tả sự gia tăng các hormone "chiến đấu hoặc bỏ chạy" như cortisol, vốn có nhiệm vụ lục soát các kho dự trữ năng lượng và tăng lượng đường trong máu để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng. Đường và carbs cung cấp năng lượng nhanh chóng, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao này.
Nhân tố chính trong câu chuyện về cảm giác thèm ăn là ghrelin, thường được gọi là hormone gây đói. Bắt nguồn từ dạ dày, vai trò của ghrelin là truyền tín hiệu tới não khi đến giờ ăn.
Khi bệnh tật tấn công, nhu cầu trao đổi chất của cơ thể tăng cao khi nó chống lại những kẻ xâm lược và bắt đầu quá trình chữa lành. Sự gia tăng này làm tăng mức ghrelin, thúc đẩy việc tiêu thụ thêm calo - đó là lý do tại sao bạn có thể thấy mình chuyển sang sô cô la hoặc các món ngọt khác khi cảm thấy không khỏe.
Hệ thống phần thưởng của não: sự thoải mái ngọt ngào
Hệ thống khen thưởng của não đóng một vai trò then chốt trong mối liên hệ giữa chúng ta với cảm giác thèm đồ ăn có đường, đặc biệt là khi bệnh tật tấn công. Glucose, nguồn năng lượng chính của não chúng ta, chiếm vị trí trung tâm, nhanh chóng xâm nhập vào các lựa chọn giàu đường và giàu carb. Điều này gây ra một loạt các phản ứng hóa học thần kinh, giải phóng dopamine và serotonin - thường được gọi là chất dẫn truyền thần kinh "cảm thấy dễ chịu" - dẫn đến cảm giác dễ chịu.
Vấn đề thèm đường
Nếu cơ thể đang thèm năng lượng và ăn đường sẽ giải phóng các hormone tạo cảm giác dễ chịu, thì việc thèm đường đó là điều bình thường, phải không?
Chế độ ăn giàu đường tinh luyện sẽ thiếu các chất dinh dưỡng thiết yếu, có nguy cơ gây suy dinh dưỡng và cũng làm tăng nguy cơ mất cân bằng oxy hóa, viêm nhiễm, nhiễm trùng và dễ mắc các bệnh khác nhau, bao gồm béo phì, tiểu đường loại 2, bệnh tim mạch, ung thư, mất trí nhớ và trầm cảm. Vì vậy, mặc dù thực phẩm có đường có thể thỏa mãn cơn thèm ăn, nhưng về lâu dài, chúng có thể cản trở quá trình phục hồi do góp phần gây ra "cơn bão cytokine" gây viêm thường liên quan đến các bệnh như cúm hoặc COVID-19.
Ngoài tác dụng kích thích sự thèm ăn, ghrelin còn đóng vai trò trong hệ thống miễn dịch thông qua việc phát huy tác dụng chống viêm và giảm viêm. Tuy nhiên, việc tiêu thụ một lượng lớn đường thực sự lại gây ra tác dụng ngược lại – làm tăng tình trạng viêm, đặc biệt là ở ruột, điều đó có nghĩa là ghrelin không thể thực hiện công việc của mình.
Cơn sốt đường: sự hài lòng và mệt mỏi trong thời gian ngắn
Khái niệm "cơn sốt đường" kéo dài mang lại năng lượng lâu dài là một quan niệm sai lầm phổ biến, nhưng thực tế lại vẽ ra một bức tranh khác. Cơn sốt đường có thể làm tăng mức năng lượng trong thời gian ngắn, nhưng sau đó thường là sự sụt giảm.
Một đánh giá gần đây về bằng chứng khoa học cho thấy rằng tiêu thụ carbohydrate không mang lại tâm trạng phấn chấn lâu dài. Trên thực tế, carbohydrate có thể khiến bạn giảm tỉnh táo và tăng mệt mỏi trong vòng một giờ sau khi tiêu thụ.
Mặc dù đường có thể giúp giảm đau tạm thời, đặc biệt trong trường hợp trầm cảm hoặc rối loạn cảm xúc theo mùa, nhưng việc dựa vào nó để cải thiện tâm trạng nhất quán có thể phản tác dụng về lâu dài.
Nếu bạn là người sử dụng đường trong thời gian dài, bạn cũng có nhiều khả năng bị giảm khả năng kiểm soát xung lực và khả năng chống lại đường do cai đường.
4 mẹo hạn chế cơn thèm đường và tăng cường khả năng miễn dịch
Sự thèm ăn có thể khó kiềm chế, vì bản chất của chúng là chúng quá mạnh mẽ và khó cưỡng lại. Thực hiện một chế độ ăn uống cân bằng cũng có nghĩa là thỉnh thoảng bạn có thể thưởng thức. Tuy nhiên, khi nói đến đường, điều đặc biệt quan trọng là phải điều độ, do những tác dụng phụ đã nói ở trên là việc tăng tiêu thụ đường.
Dưới đây là một số mẹo giúp hạn chế cảm giác thèm đường để bạn có thể ăn uống một cách có tâm.
1. Lượng chất xơ: Mục tiêu bổ sung 25–35 g chất xơ/ngày để giảm viêm, tăng cường sức khỏe đường ruột và giảm cảm giác thèm ăn. Bao gồm đậu lăng, đậu và súp rau trong chế độ ăn uống của bạn.
2. Lựa chọn khôn ngoan: Lựa chọn thực phẩm được chế biến tối thiểu, có chỉ số đường huyết thấp để giảm thiểu tổn thương tế bào, viêm nhiễm và stress oxy hóa.
3. Tăng chất chống oxy hóa và chất dinh dưỡng thực vật: Những hợp chất này chống lại chứng viêm và bảo vệ tế bào. Thực phẩm giàu beta-carotene như khoai lang và các nguồn vitamin C như ớt, cam và dâu tây là những lựa chọn tuyệt vời.
4. Vitamin và khoáng chất thiết yếu: Kết hợp vitamin (A, C, D, E, B6, B12) và khoáng chất vào chế độ ăn uống của bạn để tăng cường khả năng miễn dịch, điều chỉnh tình trạng viêm và hỗ trợ hình thành kháng thể.
Nếu bạn cảm thấy khó khăn trong việc duy trì chế độ ăn uống cân bằng trong thời gian bị bệnh, hãy tìm kiếm hướng dẫn từ chuyên gia chăm sóc sức khỏe để đảm bảo bạn đáp ứng được yêu cầu dinh dưỡng của mình.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!