Liên tục trong 3 năm qua, số ca sử dụng và chết vì ăn lá ngón liên tục tăng, những người chết do tự tử ăn lá ngón chủ yếu là đối tượng thanh niên còn rất trẻ. Cá biệt, có những trường hợp tìm đến lá ngón tự tử và được cứu sống không dưới hai lần. Đó là thực trạng đã diễn ra tại huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. Điều này đang đặt ra về chất lượng dân số sẽ ra sao khi số người chết vì lá ngón ngày càng tăng ở địa phương này?
Ở Trung tâm y tế huyện Điện Biên Đông, số ca cấp cứu vì nguyên nhân ăn lá ngón chiếm một tỷ lệ không nhỏ. Có bệnh nhân may mắn thoát khỏi lưỡi hái tử thần khi được cấp cứu kịp thời, tuy nhiên, còn rất nhiều trường hợp khi gia đình phát hiện ra thì đã quá muộn.
Theo thống kê của Trung tâm y tế huyện Điện Biên Đông, số người chết do tự tử bằng lá ngón ở địa phương bằng tổng số người chết do tất cả các nguyên nhân khác như tai nạn, ốm đau, bệnh hiểm nghèo cộng lại. Năm 2010, 29/94 ca tử vong do tự tử vì ăn lá ngón trong toàn huyện; 32/87 ca năm 2011 và 37/113 ca trong năm 2012. Đây là con số báo động, ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng dân số của toàn huyện.
‘ Hoa của cây lá ngón rất đẹp, mọc thành chùm màu vàng nhưng độc tính rất cao. (Ảnh: Internet)
Bác sỹ Nguyễn Văn Minh - Giám đốc Trung tâm y tế huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên nói:“Tôi vẫn bị ám ảnh việc sử dụng lá ngón đối với người H’Mông. Qua thống kê sơ bộ của tôi, tất cả các ca tự tử bằng lá ngón chủ yếu là người Mông. Họ có những câu chuyện thêu dệt về lá ngón, đặc biệt là ăn lá ngón tự tử để dễ lên thiên đàng”.
Điều đáng nói ở đây, người dân tộc H’Mông sử dụng lá ngón đều trong độ tuổi vị thành niên, thanh niên còn đi học và là lao động chính của gia đình. Khi mỗi lao động chính ấy mất đi để lại cho gia đình một gánh nặng dẫn đến nguy cơ tăng thêm một hộ nghèo.
Điện Biên Đông được coi là thủ phủ của lá ngón. Lá ngón sống xung quanh cùng dân bản. Ở nhiều gia đình, cây lá ngón to như cây cảnh và bò vào cả thềm nhà mà không hay biết.
Anh Giàng Chán Chìa ở bản Tiềng Ếnh, xã Tiềng Dình, huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên chia sẻ: “Lá ngón ở đây rất nhiều, đường nào cũng có, trừ khi không muốn chứ xác định chết thì ngày nào cũng chết được”.
Trước tình trạng này, một chiến dịch tuyên truyền vận động để người dân hiểu được tác hại của lá ngón và cách sơ cứu đã được huyện Điện Biên Đông phát động đến từng gia đình. Tuy nhiên, số ca tử vong vẫn có xu hướng năm sau cao hơn năm trước. Người ta tìm đến lá ngón bởi những lý do hết sức đơn giản.
‘ Lá ngón có ở khắp các nẻo đường. (Ảnh minh họa)
Bác sỹ Nguyễn Văn Minh - Giám đốc Trung tâm y tế huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên cho biết: “Có những nguyên nhân ăn lá ngón ở Điện Biên Đông không thể tưởng tượng được. Không có tiền mua điện thoại mới theo bạn cũng ăn lá ngón, cô giáo cho điểm kém nhiều cũng ăn lá ngon hay cảnh sát giao thông phạt không có tiền nộp cũng ăn lá ngón. Có bệnh nhân mà chúng tôi cấp cứu rửa dạ dày đến lần thứ 3 vì ăn lá ngón nhưng lý do chỉ vì ti vi không chiếu Jumong nữa”.
Tác hại và độc tố gây chết người của lá ngón thì bà con ai cũng biết nhưng họ vẫn tìm đến lá ngón khi buồn bực. Nhiều chiến dịch để xóa bỏ cây lá ngón ở Điện Biên Đông đã được triển khai trong đó có việc đưa việc giáo dục nhận thức, kỹ năng sống về tác hại của lá ngón vào trường học.
Cô Nguyễn Thị Thanh Nga - Hiệu trưởng trường PTDT bán trú THCS Phì Nhừ, huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên nói: “Đối với vùng cao như thế này, lá ngón đúng là thảm họa. Đối với các chương trình giáo dục chính khóa của nhà trường, giáo viên lên lớp cũng có sự liên hệ giải thích kết hợp những buổi tập huấn chuyên đề để học sinh có thể hiểu được tác hại của lá ngón. Những giáo viên công tác ở đây nhiều năm như chúng tôi đã chứng kiến rất nhiều cái chết thương tâm do ăn lá ngón tự tử vì nhận thức hiểu biết của các em không đầy đủ”.
Bên cạnh đó, với tâm huyết của mình, mong muốn bà con tránh xa con ma lá ngón, bác sỹ Nguyễn Văn Minh, Giám đốc Trung tâm y tế huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên dự định ra một cuốn sách viết về cây lá ngón bằng tiếng dân tộc H’Mông. Với chính ngôn ngữ của bà con dân tộc, cuốn sách khi được phát tận tay đồng bào dân tộc sẽ giúp họ xóa đi tư tưởng có “con ma” lá ngón hoặc chết do ăn lá ngón sẽ được lên thiên đường.
Những nỗ lực của toàn huyện Điện Biên Đông vẫn được hy vọng để xóa bỏ cây lá ngón khỏi mảnh đất này, nhưng quan trọng hơn làm thế nào để thay đổi nhận thức và cơ bản hơn là thay đổi thái độ coi nhẹ mạng sống của mình thì không phải là chuyện một sớm, một chiều.