Nhân dịp kỷ niệm kỷ niệm 51 năm chiến thắng Điện Biên Phủ trên không (12/1972 - 12/2023), kỷ niệm 50 năm trao trả phi công Mỹ (1973 - 2023), dưới sự chỉ đạo của Sở Văn hóa và Thể thao TP Hà Nội, Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò tổ chức trưng bày chuyên đề “Thang âm cuộc chiến”.
Trưng bày nhằm giúp công chúng hiểu hơn sự khốc liệt của cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc bằng không quân và hải quân Mỹ, tái hiện cuộc sống sinh hoạt, lao động của quân, dân Hà Nội cuối năm 1972 với tinh thần đoàn kết chiến đấu và phục vụ chiến đấu, vượt qua mất mát, đau thương, làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ trên không. Đồng thời, trưng bày cũng giới thiệu cuộc sống của các phi công Mỹ trong trại tạm giam Hỏa Lò cùng mong muốn chấm dứt chiến tranh để trở về với gia đình, câu chuyện về những ngày trao trả phi công Mỹ cách đây 50 năm.
Trưng bày được thể hiện qua 3 nội dung: “Khúc ca chiến thắng”, “Dòng ký ức” và “Chung tay hàn gắn”. Nội dung “Khúc ca chiến thắng” tái hiện 12 ngày đêm (18/12 - 30/12/1972) quân và dân miền Bắc, trong đó có Hà Nội, kiên cường chiến đấu, đánh trả cuộc tập kích chiến lược của quân đội Mỹ. Đứng trước nguy cơ chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” ở miền Nam bị phá sản, Nhà Trắng và Lầu Năm Góc huy động ồ ạt lực lượng không quân và hải quân Mỹ “leo thang” phá hoại miền Bắc.
Pháo đài B52 - loại máy bay ném bom chiến lược lớn nhất, hiện đại nhất thế giới những năm 70 thế kỷ XX
Dưới làn “mưa bom bão đạn”, các lực lượng vũ trang mà nòng cốt là Quân chủng Phòng không Không quân đã chủ động, sáng tạo cùng nhân dân Thủ đô phát huy sức mạnh tổng hợp quyết chiến, quyết thắng. Bám trụ trận địa, những người con quả cảm vẫn bền gan, vững chí, quyết tâm bắn rơi máy bay địch, làm nên một trận Điện Biên Phủ trên không lẫy lừng, đập tan cuộc tập kích chiến lược đường không quy mô lớn nhất của quân đội Mỹ.
(Từ trái sang phải) Biên đội bay Phạm Ngọc Lan, Phan Văn Túc, Hồ Văn Quý, Trần Minh Phương đánh thắng trận đầu ngày 3/4/1965
Với tinh thần “sơ tán cũng là đánh địch”, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ Thành phố, nhân dân Thủ đô khẩn trương sơ tán về các vùng ngoại thành. Hàng trăm phương tiện giao thông được huy động, hàng vạn gia đình hối hả rời khỏi nội thành… Ở những nơi sơ tán, người dân Hà Nội và người dân địa phương chia ngọt sẻ bùi, cùng nhau tăng gia sản xuất, ổn định cuộc sống. Dưới những hầm, hào trú ẩn, tiếng học bài vẫn vang lên rộn ràng.
“Dòng ký ức” là những chia sẻ của các tù nhân Mỹ khi bị bắt giam trong trại giam Hỏa Lò. Dù đất nước còn chiến tranh, cuộc sống của người dân còn khó khăn nhưng Chính phủ Việt Nam vẫn nỗ lực tạo điều kiện chăm sóc y tế, sinh hoạt thể chất, văn hóa, tôn giáo cho phi công Mỹ bị bắt giam trong trại giam Hỏa Lò và các trại tạm giam khác ở miền Bắc. Hàng tháng, phi công Mỹ được viết thư gửi về gia đình. Dịp Giáng sinh và đón năm mới, phi công Mỹ được tham gia chuẩn bị đón mừng ngày lễ và gửi những lời chúc tốt lành về gia đình.
(Hiện vật phục chế) Thư của Thiếu tá không quân Roger Dean Ingvalson viết gửi gia đình trong thời gian ở trại giam Fafilm đường Nguyễn Trãi (Hà Nội) nhân dịp Giáng sinh năm 1970
Ngày 27/1/1973, Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam được ký kết. Toàn bộ phi công Mỹ trong các trại giam ở miền Bắc được đưa về trại giam Hỏa Lò để tiến hành trao trả. Cảm xúc khi được trở về trong vòng tay người thân đã trở thành kỷ niệm khắc ghi trong tâm thức những người trở về sau cuộc chiến.
Niềm hạnh phúc của các thành viên trong gia đình Trung tá Robert L. Stirm khi đón ông trở về tại căn cứ không quân Travis, bang California, ngày 17/3/1973
Không gian trưng bày kết thúc với nội dung “Chung tay hàn gắn”. Tháng 9/1988, Chính phủ Việt Nam và Hoa Kỳ bắt đầu hợp tác triển khai việc tìm hài cốt quân nhân Mỹ mất tích, khắc phục hậu quả bom mìn, giúp đỡ các nạn nhân chiến tranh… nhằm xoa dịu những nỗi đau thời chiến. Nửa thế kỷ đã trôi qua, nhiều cựu chiến binh Mỹ đã trở lại Việt Nam, thăm lại chiến trường xưa và thăm Di tích Nhà tù Hỏa Lò để nhớ về một phần ký ức trong cuộc đời binh nghiệp.
Một góc trưng bày nội dung “Chung ta hàn gắn”
Một số hình ảnh, hiện vật khác tại trưng bày:
Góc trải nghiệm “Lớp học thời chiến” được tái hiện tại không gian trưng bày
Hành trang của trẻ em thời chiến khi đến trường ngoài khăn quàng đỏ, sách vở, còn có mũ rơm
Huy hiệu Bác Hồ được Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng trao tặng Pháo thủ số 1 Nguyễn Văn Hùng - Trung đội tự vệ Nhà máy Cơ khí Lương Yên sau khi tham gia bắn rơi chiếc máy bay F111 tối 22/12/1972
Máy đo huyết áp, ống nghe được ông Đỗ Doãn Đại - Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai - sử dụng để khám bệnh cho người dân và các nạn nhân sau những trận ném bom của máy bay Mỹ tại Hà Nội năm 1972
Chổi cạo râu gia đình phi công Mỹ gửi cho người thân bị giam giữ tại trại giam Hỏa Lò năm 1964 - 1973
Bàn cạo râu Chính phủ Việt Nam cấp cho phi công Mỹ sử dụng trong trại giam Hỏa Lò (1964 - 1970). Hàng ngày, khoảng 7h sáng, cán bộ quản giáo và bảo vệ mở cửa từng phòng giam cho phi công Mỹ vệ sinh cá nhân và ăn sáng. Bàn cạo râu được phát cho phi công Mỹ sử dụng, sau đó được thu lại.
Chiếc ca Chính phủ Việt Nam cấp cho phi công Mỹ dùng để uống nước, đựng sữa hoặc cà phê vào mỗi buổi sáng trong thời gian giam tại trại giam Hỏa Lò (1964 - 1970)
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!