Những năm gần đây, miền núi Quảng Nam liên tục xảy ra tình trạng sạt lở đất. Đỉnh điểm là trận sạt lở kinh hoàng ở làng Ông Sinh, huyện Nam Trà My vào tháng 10/2020. 10 ngôi nhà bị vùi lấp, 8 người chết. Nhiều nguyên nhân lý giải cho những vụ sạt lở này trong số đó có nguyên nhân từ việc trồng keo.
Mỗi năm, Quảng Nam thu hoạch khoảng 20.000 ha keo. Khai thác xong, rừng trở lại đồi núi trọc. Rồi lại đốt hết thực bì chuẩn bị vụ trồng mới. Với đặc tính dễ sinh trưởng, những quả đồi lại bao phủ một màu xanh, cứ như vậy hết năm này qua năm khác. Nhiều chuyên gia lâm nghiệp lên tiếng không đồng thuận nếu như tính diện tích đất rừng trồng keo vào độ che phủ rừng bởi rừng keo chỉ là rừng khai thác chứ không phải là rừng theo đúng nghĩa.
Ở các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên hiện nay có khoảng hơn 1 triệu ha keo. Với đặc tính bộ rễ cạn, chống xói mòn kém thì hóa ra những cánh rừng kia chỉ là màu xanh giả tạo, không có khả năng ngăn chặn các thảm họa sạt lở núi, đồi. Đó là chưa kể đến việc giá trị kinh tế không như kỳ vọng. Sau 5 năm trồng 1 ha đạt khoảng 100 tấn, với giá 1 triệu/1 tấn, nếu trừ công, tiền chăm sóc còn lãi khoảng 20 triệu đồng. Rõ ràng đây không phải là loại cây có thể giúp xóa đói nghèo.
Gia đình ông Hồ Văn Hên (xã Trà Vân, huyện Nam Trà My, Quảng Nam) có nhiều năm trồng keo, nhưng nay đã tự nguyện chặt bỏ, thay thế bằng loại cây khác. ''Trước đây nhà mình trồng 5 ha keo, giờ chuyển sang trồng mỳ, trồng quế. Hạn chế của cây keo là khi trồng keo làm ảnh hưởng đất, đất bị sạt lở'', ông Hên cho biết.
Quảng Nam là một địa phương đã sớm có những so sánh, đánh giá về lợi ích của cây keo và đã đặt ra chương trình thay đổi trồng keo bằng loại cây khác song vẫn đảm bảo độ che phủ rừng và giảm thiểu nạn sạt lở trong mùa mưa bão.
"Trồng cây gì? nuôi con gì?" là câu hỏi không mới nhưng không phải câu trả lời nào cũng dẫn tới thành công. Việc trồng keo có lẽ cần một chiến lược căn cơ hơn. Giảm bớt diện tích trồng keo là việc cần làm và tiến tới việc thay đổi cây keo bằng loại cây trồng khác
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!