Tại TP Hồ Chí Minh, việc di dời hàng ngàn căn nhà trên và ven kênh rạch được kỳ vọng sẽ tạo ra sự thay đổi lớn về bộ mặt đô thị và chất lượng sống của người dân. Tuy nhiên, tiến trình này đã gặp phải nhiều khó khăn, chủ yếu do mức hỗ trợ thấp và những vấn đề pháp lý phức tạp.
Nhà anh Dương Minh Cường, nằm trên kênh Đôi, quận 8, TP Hồ Chí Minh, có diện tích chỉ khoảng 20m² và được xây dựng bằng gỗ và tôn. Theo các quy định từ năm 2018, gia đình anh chỉ nhận được mức hỗ trợ rất thấp, chưa đạt 40% giá trị đất ở và 70% giá trị nhà. Anh Cường cho biết, với tình hình kinh tế hiện tại, gia đình anh không có đủ tiền để mua căn nhà mới khi phải di dời.
Tương tự, tại khu vực Rạch Xuyên Tâm qua quận Bình Thạnh và Gò Vấp, nhiều hộ dân không có giấy tờ hợp pháp về nhà đất cũng gặp khó khăn. Ông Nguyễn Hải Sơn, một người dân ở quận Gò Vấp, cho biết, mức hỗ trợ thấp khiến ông không đủ khả năng tìm kiếm chỗ ở mới. Theo ông, dù giá đất ngoài kia lên đến 50 triệu đồng/m², nhưng mức hỗ trợ của dự án chỉ khoảng mười mấy triệu đồng/m².
Theo thống kê từ cơ quan chức năng, gần 90% hộ dân thuộc dự án bờ bắc kênh Đôi không có giấy chứng nhận quyền sử dụng nhà, đất. Tại Rạch Xuyên Tâm, khoảng 24% số hộ dân trong tổng số hơn 2.200 trường hợp cũng gặp tình trạng tương tự. Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh, cho biết, việc bồi thường bị chậm trễ do pháp lý phức tạp, dẫn đến nhiều khiếu nại và sự chậm trễ trong việc bàn giao mặt bằng.
TS. Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch phát triển đô thị TP Hồ Chí Minh, đề xuất giải pháp đột phá bằng cách áp dụng cơ chế đặc thù để hợp thức hóa giấy tờ cho các hộ dân. Ông cho rằng, nếu mức hỗ trợ bằng hoặc cao hơn giá trị chỗ ở cũ, sẽ thúc đẩy người dân sẵn sàng di dời hơn.
Bà Nguyễn Thị Hữu Hằng, một cư dân ở quận Bình Thạnh, cho biết, mức đền bù hiện tại không đủ để bà mua nhà ở vùng xa, và bà lo lắng cho con cái của mình khi phải chuyển đến nơi mới. Bà cho rằng việc di dời không chỉ khó khăn về mặt tài chính mà còn ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của gia đình.
Tình trạng hỗ trợ thấp và các vấn đề pháp lý phức tạp đã khiến quá trình di dời nhà trên và ven kênh rạch tại TP Hồ Chí Minh diễn ra chậm chạp và kéo dài qua nhiều năm.
Đề xuất hỗ trợ di dời nhà ven kênh rạch
TP Hồ Chí Minh đặt mục tiêu di dời và giải tỏa khoảng 6.500 căn nhà trên và ven kênh rạch đến năm 2025. Tuy nhiên, đến hết năm 2023, chỉ mới có gần 700 căn được di dời, tương đương khoảng 11% mục tiêu. Để giải quyết những vướng mắc trong công tác đền bù hỗ trợ và thúc đẩy tiến độ di dời, Sở Tài nguyên - Môi trường TP Hồ Chí Minh đã đề xuất Ủy ban nhân dân TP Hồ Chí Minh một chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư mới với mức hỗ trợ và phương án tốt hơn so với trước đây.
Dưới đây là những điểm chính trong đề xuất hỗ trợ:
1. Đối với đất có nguồn gốc là sông, ngòi, kênh, rạch, suối và mặt nước chuyên dùng đã lấn, chiếm và tự chuyển mục đích sử dụng đất thì không được bồi thường nhưng được tính hỗ trợ về đất:
+ Trường hợp sử dụng trước ngày 01 tháng 7 năm 2014 thì tính hỗ trợ với mức hỗ trợ là 70% giá bồi thường đất ở.
+ Trường hợp sử dụng từ ngày 01 tháng 7 năm 2014 trở về sau thì không tính hỗ trợ về đất
2. Đối với phần diện tích đất không có nguồn gốc là sông, ngòi, kênh, rạch, suối và mặt nước chuyên dùng:
+ Tính bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy định tại thời điểm phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
3. Về hỗ trợ suất tái định cư tối thiểu:
+Trường hợp thu hồi toàn bộ nhà ở, đất ở đủ điều kiện bồi thường về đất ở thì được giải quyết tái định cư bằng nền đất hoặc nhà ở xã hội.
+Trường hợp thu hồi toàn bộ nhà ở, đất ở nhưng không đủ điều kiện bồi thường về đất ở:
- Nếu diện tích đất ở thu hồi lớn hơn hoặc bằng hạn mức giao đất ở tại địa phương thì giải quyết tái định cư bằng nền đất hoặc nhà ở xã hội.
- Nếu diện tích đất ở thu hồi nhỏ hơn hạn mức giao đất ở tại địa phương thì giải quyết tái định cư nhà ở xã hội.
Các trường hợp được giải quyết tái định cư nhưng tiền bồi thường, hỗ trợ về đất ở không đủ so với giá trị của một suất tái định cư tối thiểu thì được Nhà nước hỗ trợ đủ để được giao một suất tái định cư tối thiểu
4. Trường hợp tổng giá trị bồi thường, hỗ trợ về nhà ở, đất ở hộ dân được nhận không đủ thanh toán giá trị nhà ở trong khu tái định cư thì Hội đồng Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án xem xét giải quyết cho hộ dân được trả góp
Không bồi thường, hỗ trợ về đất
- trước 1/7/2024: 70% giá bồi thường đất ở
- sau 1/7/2024: không tính hỗ trợ về đất
Diện tích đất không có nguồn gốc là sông, ngòi, kênh, rạch, suối và mặt nước chuyên dùng
Kỳ vọng chính sách hỗ trợ mới
Chính sách hỗ trợ di dời nhà trên và ven kênh rạch mới được Sở Tài nguyên và Môi trường TP Hồ Chí Minh đề xuất đang tạo ra kỳ vọng lớn trong việc thúc đẩy tiến trình giải tỏa và di dời. Được đánh giá là có nhiều điểm đột phá so với các chính sách trước đây, đề xuất này hứa hẹn sẽ cải thiện đáng kể tình hình hiện tại.
Dự án cải tạo bờ Bắc kênh Đôi tại quận 8, với khoảng 1.632 hộ bị ảnh hưởng, là một trong những dự án lớn đang triển khai. Trong số này, hơn 1.000 hộ sẽ bị giải tỏa toàn bộ. Hiện tại, các đơn vị chức năng đang xác minh hồ sơ pháp lý và nguồn gốc sử dụng đất, với dự kiến ban hành quyết định thu hồi đất vào tháng 10.
Ông Phạm Hồng Thuận, Trưởng ban Bồi thường Giải phóng Mặt bằng quận 8, cho biết: "Chính sách mới của Sở Tài nguyên và Môi trường đang được trình duyệt có nhiều điểm ưu việt. Cụ thể, giá bán nhà ở xã hội sẽ thấp hơn giá nhà tái định cư, và mức hỗ trợ được nâng lên, giúp giảm số tiền trả góp hàng tháng của người dân. Điều này đảm bảo người dân có khả năng chi trả và tiếp cận nhà ở mới."
Theo ông Phan Ngọc Anh Huy, Trưởng ban Bồi thường Giải phóng Mặt bằng quận Bình Thạnh, việc nới thời gian đến ngày 01/07/2024 sẽ giúp thêm nhiều hộ dân nhận được hỗ trợ di dời, từ đó đẩy nhanh tiến độ công tác di dời và giải tỏa.
Ông Nguyễn Kiên Trung, Phó Chủ tịch UBND phường 5, quận Gò Vấp, nhấn mạnh: "Những điều chỉnh trong chính sách sẽ mang lại lợi ích lớn cho người dân, giúp công tác tuyên truyền và vận động của các ban ngành địa phương trở nên thuận lợi hơn. Điều này cho thấy chính quyền thành phố đồng hành và cảm thông với khó khăn của người dân, đặc biệt là trong việc tái định cư."
Tại dự án Rạch Xuyên Tâm, đã có 43 hộ tại quận Gò Vấp đồng thuận với giai đoạn đầu của dự án. Các hộ này đã nhận Quyết định thu hồi đất và Phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Dù các quyết định này được thực hiện trước thời hạn quy định, nhưng theo đề xuất của Sở Tài nguyên và Môi trường, các hộ vẫn sẽ được áp dụng chính sách mới.
Ông Trần Văn Ngọc, cư dân tại phường 5, quận Gò Vấp, cho biết: "Chính sách bồi thường lần này tốt hơn rất nhiều so với luật cũ, vì vậy người dân rất đồng thuận và kỳ vọng vào sự cải thiện."
Bên cạnh chính sách hỗ trợ tốt hơn, các chuyên gia cũng khuyến nghị cần có sự đồng bộ trong thực hiện, bao gồm việc có quỹ nhà ở xã hội để bán hoặc cho thuê với giá rẻ và các giải pháp hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp cho người dân khi di dời. Điều này không chỉ giúp người dân tạo lập chỗ ở mới mà còn đảm bảo tái định cư hiệu quả hơn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!