Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định từ ngày 1/1/2025, việc phân loại rác sinh hoạt tại nguồn sẽ được thực hiện đồng bộ trên cả nước. Đây là một trong những giải pháp để giảm tải áp lực trong khâu thu gom, xử lý rác thải khi thông qua việc phân loại rác thải tại nguồn sẽ làm giảm khối lượng rác thải sinh hoạt phát sinh phải vận chuyển, xử lý. Việc tăng cường tái sử dụng chất thải hữu cơ, rác thải nhựa cũng sẽ góp phần giúp giảm thiểu ô nhiễm và các dịch bệnh từ rác thải gây ra. Và sau gần 2 tuần luật có hiệu lực, việc phân loại rác thải tại nguồn đang được các địa phương nỗ lực triển khai. Tuy nhiên, giữa hiệu lực của luật và hiệu quả trong thực tiễn vẫn là một khoảng cách lớn…
Phân loại rác tại nguồn - từ cam kết đến hành động
Lượng rác phát sinh lớn, chợ trung tâm thành phố Hà Tĩnh - một trong những khu vực được UBND thành phố Hà Tĩnh tập trung triển khai phân loại rác thải tại nguồn. Sau hơn 20 ngày thực hiện quy định, bài phát thanh trở nên quen thuộc. Và việc phải phân rác thành những loại nào theo quy định cũng dần được các hộ kinh doanh thuộc nằm lòng…
Phải có ý thức mới làm được và thực tế đã chứng minh! Bởi từ việc nắm được quy định đến những túi rác đúng quy định vẫn là một khoảng cách chờ ý thức lấp đầy…
Tương lai được mua bằng hiện tại và việc hôm nay thì chớ để ngày mai. Cũng vì, mỗi một túi rác chưa phân loại sẽ thêm công, thêm việc ngay lập tức cho những người đang thực hiện thu gom…
Theo đại diện Ban quản lí chợ Hà Tĩnh, trung bình mỗi ngày chợ phát thải khoảng 13 khối rác. Để thu gom và phân tách rác triệt để, đảm bảo đúng quy định, vấn đề nhân lực và trang thiết bị cũng đang là bài toán khó.
Khi các gian hàng dần đóng cửa, thời gian cao điểm làm việc của những người thu gom rác lại bắt đầu. Và khi chưa thể thêm người hay thêm lương thì mong mỏi của những người lao động này hẳn là những lời cam kết phân loại rác theo đúng quy định sẽ không chỉ nằm trên giấy…
Thực hiện phân loại rác tại nguồn là ý thức cũng là trách nhiệm của mỗi người dân đối với công tác bảo vệ môi trường, với xã hội. Nâng cao hiệu quả phân loại rác thải rắn sinh hoạt tại nguồn - bởi vậy chắc chắn cần được bắt đầu từ việc nâng cao ý thức của người dân. Tuy nhiên, song hành với việc nâng cao tỷ lệ phân loại rác thải tại nguồn từ người dân, việc đồng bộ hạ tầng, phương tiện thu gom để đảm bảo hiệu quả của hoạt động phân loại rác thải - cũng đang là một bài toán khó với các địa phương dù luật đã đi vào thực tiễn…
Phân loại rác tại nguồn - khó khăn phương tiện thu gom, vận chuyển
Từ 8h tối, tại khu vực đã thực hiện việc phân loại và thu gom rác thành hai loại riêng biệt, hai chiếc xe thu gom, một vàng, một xanh nối đuôi nhau trong những con ngõ. Những túi rác lớn nhỏ tới tấp được vất lên xe.
Xe xanh thì rác dễ phân hủy với những hộ dân chưa phân loại đúng còn xe vàng thì là rác vô cơ với rác các hộ dân chưa phân loại.
Cũng từ 8h tối, tại một khu vực chưa thực hiện việc phân loại và thu gom rác riêng biệt, một chiếc xe thu gom băng nhanh trên đường. Những túi rác lớn nhỏ chưa được phân loại chất đầy trên xe.
Rác đầy, xe rác hữu cơ, xe rác vô cơ, xe rác hỗn hợp về chung một điểm. Và tại đây, khi rác hữu cơ được ép, chở riêng một xe về nhà máy xử lí thì rác hỗn hợp chưa phân loại cùng rác vô cơ lại được ép chung, chở chung… đồng nghĩa, hiệu quả của việc phân loại hay thu gom riêng trước đó không còn…
Chưa đủ phương tiện để đảm bảo việc vận chuyển riêng biệt rác đã phân loại, xe thu gom rác trực tiếp tại các khu dân cư theo từng loại rác cũng mới chỉ thực hiện tại 4 phường thí điểm và được đơn vị thực hiện thu gom xác định sẽ gặp khó để đầu tư nếu triển khai đồng bộ trên toàn thành phố…
Theo đại diện của UBND Thành phố Hà Tĩnh, trung bình mỗi ngày địa phương này phát thải trên dưới 130 tấn rác thải sinh hoạt. Việc phân loại rác thải tại nguồn đã được thực hiện thí điểm ở 4 phường trên địa bàn từ năm 2019. Và năm 2024 thì bắt đầu triển khai trên toàn thành phố. Tỷ lệ các hộ dân tham gia phân loại rác thải tại nguồn là 75% - còn mức độ thực hiện phân loại thì chưa đánh giá được.
Nỗ lực gỡ khó cho việc phân loại rác tại nguồn
Với những khó khăn đang tồn tại trong quá trình thực hiện, thành phố Hà Tĩnh cũng nỗ lực triển khai các giải pháp gỡ khó, trong đó có việc số hóa việc quản lý việc thu giá dịch vụ rác thải và phân loại rác. Hiện nay thành phố đã cơ bản hoàn thành phần mềm quản lý thu giá dịch vụ, đang trong quá trình vận hành thử để vận hành chính thức trong quý 2 năm 2025; tiến tới tích hợp phần mềm quản lý phân loại rác trong thời gian tới để nâng cao hiệu quả trong việc quản lý và bảo vệ môi trường.
Nâng cao ý thức người dân trong việc phân loại rác thải tại nguồn. Gỡ khó sự thiếu động bộ về hạ tầng, phương tiện thu gom. Những sản phẩm từ rác cũng là bài toán cần được tính đến để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của việc phân loại rác thải tại nguồn. Cũng bởi, một trong những mục tiêu lớn của việc phân loại rác thải tại nguồn chính là tái sinh được rác, biến rác thành tài nguyên, thành tiền… Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, ước tính nước ta lãng phí gần 3 tỷ USD mỗi năm vì rác thải nhựa sinh hoạt không được tái sinh và hơn 30 tỷ USD vì rác thải thực phẩm không được tái chế. Tuy nhiên, cũng có một thực tế là các sản phẩm tái sinh từ rác - hiện gặp không ít khó khăn trong việc tiêu thụ…
Tìm đầu ra cho sản phẩm từ rác
Khu vực nhà xưởng sản xuất phân hữu cơ từ rác hữu cơ của nhà máy chế biến phân hữu cơ từ rác thải, đèn tắt, dây chuyền ngừng hoạt động, sự im ắng bao trùm…
Và đây, khu vực nhà chứa mùn hữu cơ từ rác hữu cơ, khoảng 4000 khối mùn đang dôi dư trong khi nhà chứa tối đa được 5000 khối.
Không thể không thực hiện việc tách lọc rác hữu cơ bởi ngoài việc để tăng khả năng tái sinh của rác thì đảm bảo hiệu quả của quy trình đốt rác là mục tiêu quan trọng.
Trái ngược với khu vực sản xuất phân bón hữu cơ từ rác, lò đốt rác hoạt động hết công suất, đỏ lửa với ba ca trong ngày.
Áp lực về việc tồn đọng rác không quá lớn. Thế nhưng, rõ ràng việc khai thác giá trị từ rác, tái sinh rác với những lò đốt hết công suất lại không nhiều dù tên của đơn vị là nhà máy chế biến phân hữu cơ từ rác thải.
Tìm đầu ra cho những sản phẩm từ rác, để những kho mùn hữu cơ như thế này không còn cảnh chỉ đầy mà khó vơi bởi vậy cũng sẽ là hành trình tái sinh rác bền vững sau phân loại.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!