Mùa xuân là mùa của lễ hội. Nếu tại Tây Nguyên, lễ cúng bến nước được xem là lễ thức quan trọng trong đời sống tâm linh thì với đồng bào dọc dãy Trường Sơn, cúng máng nước là tín ngưỡng văn hóa rất độc đáo. Bởi nước được xem là vị thần, là mạch nguồn của sự sống.
Tiếng trống vang lên, trai tráng Làng Le, xã Trà Don, huyện Nam Trà My, Quảng Nam ngược lên rừng tìm những cây nứa to nhất, đẹp nhất để dẫn nước về làng.
Với đồng bào Ca Dong cư trú trên sườn núi Ngọc Linh, bảo vệ nguồn nước là luật tục có từ nhiều đời. Sau mùa rẫy, dân làng tổ chức cúng máng nước. Đây là lễ thức quan trọng để tri ân mẹ rừng.
Người Ca Dong quan niệm, cây nêu là nơi ngự trị của thần linh và tổ tiên ông bà. Đây còn là tác phẩm nghệ thuật của cả làng, là trung tâm của cộng đồng làng. Suốt nhiều ngày trang trí, sau hiệu lệnh của già làng, cây nêu được dựng lên trước nhà làng. Cây nêu dựng lên, lễ cúng máng nước chính thức bắt đầu. Đồng bào Ca dong cho rằng, nhìn cây nêu cũng đã biết quy mô của lễ hội. Trong khi đàn ông dựng cây nêu, phụ nữ hối hả chuẩn bị lễ cúng, đón lấy nguồn nước được dẫn về làng.
Mọi thứ đã chuẩn bị xong, bà con Làng Le mang lễ vật, ngược lên rừng nguồn để cúng máng nước của làng mình. Trong lời khấn, dân làng tạ ơn thần rừng đã hào phóng ban tặng cho dân làng nguồn nước trong lành. Chính nguồn nước này là mạch nguồn của sự sống.
Bảo vệ nguồn nước là trách nhiệm của cộng đồng làng. Theo luật tục, ai làm bẩn đục nguồn nước, ai phá rừng đầu nguồn sẽ bị làng phạt nặng. Lễ cúng máng nước đầu xuân của đồng bào Ca Dong là lễ thức quan trọng, thể hiện tính gắn kết cộng đồng làng.
Cùng với lễ ăn tết mùa, trong tín ngưỡng của đồng bào Ca Dong cư trú dọc dãy Trường Sơn, lễ cúng máng nước là lễ hội lớn nhất. Không có mùa lễ hội hay "mùa ăn năm, uống tháng" như đồng bào Tây Nguyên, lễ cúng máng nước của đồng bào Ca Dong chỉ kéo dài trong 3 ngày.
Trong 3 ngày đó như là lát cắt văn hóa - nghệ thuật biểu trưng của những ngôi làng ủ mình dưới bóng núi Ngọc Linh hùng vĩ. Và nơi ấy, những dòng nước cứ tuôn chảy để rồi mỗi năm, khi mùa xuân mới lại về, tiếng chiêng Cha, chiêng Mẹ cứ ngân dài như dòng nước đầu nguồn để tạ ơn mẹ thiên nhiên đã mang lại mạch nguồn của sự sống.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!