Tới nay, cả nước có gần 100.000 người đã đăng ký hiến mô tạng sau khi chết. Con số này cho thấy nhiều người đã vượt qua được sự sợ hãi của cái chết, vượt qua định kiến vốn đã ăn sâu trong tư tưởng của người Việt Nam đó là chết phải toàn thây, mở lòng hiến tạng cho những người bị suy tạng. Thế nhưng 100.000 người vẫn chỉ đạt tỉ lệ khoảng 0,1% dân số.
Thực tế thời gian qua, khoảng 94% số ca ghép tạng ở Việt Nam vẫn là từ người cho còn sống, chủ yếu hiến thận và gan. Điều này trái ngược hoàn toàn so với các nước phát triển khi nguồn tạng chủ yếu là từ người chết não, chết tim… hiến tặng. Để vận động được gia đình người chết não hiến tạng là một việc vô vàn khó khăn, với những nhân viên y tế đây không chỉ đơn thuần là công việc mà là sự đồng cảm, chia sẻ.
Khó khăn trong vận động hiến mô, tạng
Vận động hiến tạng là một hoạt động âm thầm, mất nhiều thời gian và được làm với cái tâm, nhất là với nhân viên y tế hằng ngày chứng kiến nỗi đau của người bệnh khi chống chọi với bệnh tật. Với thiếu tá Nguyễn Thị Thùy Linh, công tác vận động hiến tạng vừa là công việc, vừa là trách nhiệm trước những sinh mạng.
Thiếu tá Nguyễn Thị Thùy Linh, Trưởng Ban Vận động Hiến tạng của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết: ''Nhiều gia đình không hiểu chết não là như thế nào, người ta vẫn nghĩ là chưa chết. Cũng có nhiều bạn trẻ đăng ký đăng ký hiến tạng khi có rủi ro tuy nhiên, khi mà thực sự có rủi ro thì thì nhiều khi gia đình không đồng ý thì chúng tôi cũng không thể tiến hành được''.
Xác định được tầm quan trọng của công tác vận động hiến tạng, hơn 60 bệnh viện trên cả nước đã thành lập Ban vận động hiến tạng. Sự lan tỏa này đã có thêm nguồn tạng hiến từ nỗ lực của các nhân viên y tế trong vận động hiến tạng. Nếu như trước đây chỉ có khoảng 10 trường hợp hiến tạng từ người cho chết não thì mới hơn 6 tháng đã có 15 trường hợp.
Thay đổi nhận thức và giúp người dân hiểu đúng về ý nghĩa nhân văn của việc hiến tạng không thể một sớm một chiều mà cần sự tham gia của cả cộng đồng. Hiện mạng lưới vận động hiến mô, tạng đã được mở rộng không chỉ trong ngành y tế mà đã được các tổ chức, người dân quan tâm.
Trong 10 năm qua, trên cả nước chỉ có gần 170 người chết não hiến tạng. Con số này phần nào cho thấy sự khó khăn trong công tác vận động hiến tạng. Ở bệnh viện Đa khoa Phú Thọ, Ban vận động hiến tạng được thành lập cách đây 10 năm, đúng vào thời điểm ca ghép thận từ người hiến đầu tiên được thực hiện ở đây. Tuy nhiên, phải đến đầu tháng 6 năm nay, bệnh viện mới vận động được trường hợp đầu tiên hiến tạng từ người cho chết não.
Vượt qua định kiến, hiến tạng cứu người
Vào dịp sinh nhật lần thứ 59 của ông Huỳnh Quốc Bình, chị Sao Mai, con gái ông, đã tặng cho bố mình món quà sinh nhật là một chuyến du lịch nhưng dự định này đã không còn cơ hội thực hiện bởi ông Bình đã không may bị tai nạn
Dù các bác sĩ đã hết lòng cứu chữa nhưng tình trạng của ông quá nặng. Vào thời điểm bệnh nhân có dấu hiệu chết não, ban vận động hiến tạng đã tìm đến thuyết phục gia đình.
Sau sự hy sinh ấy, thay vì được tôn vinh và thấu hiểu, gia đình chị Mai lại phải đối mặt với những lời dị nghị của bà con xóm giềng. Họ nói nhà bà bán thận ông để kiếm tiền xây nhà.
Bỏ ngoài tai những định kiến của xã hội, gia đình chị Mai luôn cảm thấy tự hào vì trước khi ra đi, ông Bình đã có thể cứu sống 2 sinh mệnh khác. Ông vẫn còn tồn tại đâu đó ngoài kia...
Với bệnh viện đa khoa tỉnh Phú Thọ, dù thành công khi vận động được gia đình hiến tạng từ người cho chết não nhưng vẫn có một phần tiếc nuối vì chỉ lấy và ghép được có hai quả thận. Tìm được người hiến đã khó, làm thế nào để có thể tận dụng tốt nhất mô, tạng để ghép cho người cần cũng là điều trăn trở của các chuyên gia hiện nay.
Khó khăn trong điều phối tạng
Sau khi nhận được sự đồng ý của gia đình, bệnh viện đa khoa tỉnh Phú Thọ đã lập tức tổ chức Hội đồng chẩn đoán chết não và thực hiện 3 lần đánh giá để đưa ra kết luận về trường hợp chết não của bệnh nhân 59 tuổi.
Theo đánh giá của Hội đồng và các chuyên gia đến từ nhiều bệnh viện trên cả nước, bệnh nhân mắc viêm gan C nên chỉ có thể lấy được tim và 2 quả thận. Bệnh viện nhanh chóng phối hợp với Trung tâm điều phối tạng Quốc gia tìm kiếm người ghép thích hợp từ nguồn dữ liệu trên cả nước
Theo dự kiến, ban đầu sẽ có 2 người được ghép thận tại BVĐK tỉnh Phú Thọ và 1 người bệnh được ghép tim tại BV Trung ương Huế. Tuy nhiên, các kết quả xét nghiệm sau cùng cho thấy không đáp ứng yêu cầu tương thích giữa người nhận và người hiến. Cuối cùng, 2 người bệnh suy thận tại Bệnh viện Trung ương Huế đủ điều kiện để nhận thận ghép. Nhưng quả tim của bệnh nhân 59 tuổi này đã không tìm được người ghép.
Hiện cả nước có hàng chục nghìn người đang chờ ghép tạng. Con số này vẫn tiếp tục gia tăng hàng ngày. Tuy nhiên trên cả nước mới chỉ có 16 bệnh viện có đơn vị vận động hiến tặng mô, tạng và 6/26 bệnh viện ghép tạng đã thực hiện được chẩn đoán chết não để thực hiện các quy trình hiến tặng mô, tạng. Theo các chuyên gia, đây là một trong những lý do khiến tỷ lệ hiến mô, tạng từ người cho chết não tại Việt Nam còn thấp và không tăng trong hơn 10 năm qua.
Ở nước ta hiện nay, trung bình chỉ có 0,15% ca hiến tạng từ người cho chết não. Trong khi đó, tỷ lệ này ở các nước châu Âu và Bắc Mỹ lên đến 50-60%. Tại Thái Lan chỉ trong năm 2022 đã có 547 ca ghép thận từ người cho chết não (trong tổng số 700 ca ghép), bằng số lượng ca ghép tạng từ người chết não của Việt Nam trong 13 năm.
Thay vì vùi nguồn sống vào lòng đất hay hỏa táng đốt đi, người dân của nhiều nước đã quyết định dùng để cứu người. Mỗi bộ phận cơ thể người được hiến là để một cuộc sống khác được hồi sinh. Điều đó còn có ý nghĩa đối với gia đình người hiến tạng khi có thể nghe được tiếng đập của con tim, hơi thở hay ánh mắt của người thân để lại.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!