Những câu chuyện về đường cùng của nạn nhân tín dụng đen vẫn luôn xuất hiện. Không chỉ hình thức vay nặng lãi truyền thống mà giờ còn có cả các ứng dụng, app vay trực tuyến với lãi suất thực trả lên đến 800%/năm, ẩn dưới các loại phí, như phí bản quyền, dịch vụ, xử lý, phạt thanh toán không đúng hạn...
Khảo sát năm 2021 của Viện Công nhân và Công đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam với hơn 500 công nhân và những người liên quan cho thấy: có tới hơn 90% công nhân nhận diện được tín dụng đen và hệ luỵ của nó. Nhưng vẫn có tới gần 50% số người được khảo sát cho biết, bản thân họ và những người quanh họ đang vay nặng lãi. Vì sao lại như vậy? Sau đây là một số câu chuyện của họ.
Hành trình không lối thoát của nạn nhân tín dụng đen
Để có cái nhìn tổng quát và khoa học hơn về việc: tại sao người lao động lại xem tín dụng đen là lựa chọn khi họ rơi vào cảnh ngặt nghèo, chúng ta cùng tham khảo những con số đáng chú ý trong khảo sát của Viện Công nhân và Công đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Cuộc khảo sát được thực hiện với hơn 500 công nhân lao động, thân nhân của công nhân, nạn nhân tín dụng đen, đại diện công đoàn các cấp.
Về tín dụng đen:
- Hơn 91% nhận biết được thế nào là tín dụng đen.
- Gần 66% nhận biết được phương thức hoạt động của tín dụng đen.
- 90% nhận biết được các hệ lụy do tín dụng đen gây ra.
Biết vậy nhưng:
- Hơn 46% có người thân, đồng nghiệp, hàng xóm là nạn nhân của tín dụng đen.
- Hơn 56% nạn nhân từng bị đe dọa, hành hung.
Về hành vi tài chính:
- 81% muốn vay tín chấp không tài sản bảo đảm.
- Gần 67% từng liên hệ với tổ chức tín dụng để vay vốn thì gần 1 nửa bị từ chối vì không đủ điều kiện.
- Tiêu chí lựa chọn tổ chức tín dụng là: giải quyết hồ sơ nhanh; điều kiện đơn giản; giao dịch thuận tiện; lãi suất thấp, mức vay đáp ứng nhu cầu; nguồn vốn an toàn.
Như vậy: Muốn vay tín chấp, không có tài sản đảm bảo và được giải quyết nhanh đó là nhu cầu của công nhân lao động khi muốn có một khoản tiền lúc gặp khó khăn. Đâu là giải pháp đáp ứng nhu cầu này của họ, để họ không sa chân vào con đường vay nặng lãi?
Mới đây, 1 đề án mang tên Phòng chống tín dụng đen trong công nhân lao động do tổ chức tài chính vi mô CEP vừa trình lên Liên đoàn Lao động TP Hồ Chí Minh. Mục tiêu của đề án này là trong giai đoạn 2023 - 2028, sẽ có hơn 1,7 triệu lượt công nhân, hộ gia đình công nhân được tiếp cận nguồn vốn vay với tổng doanh số là gần 62.000 tỷ đồng. CEP cũng là tổ chức có kinh nghiệm cấp vốn vay cho công nhân lao động tại TP Hồ Chí Minh và 9 tỉnh lân cận từ nhiều năm nay. Từ hoạt động thực tiễn, công đoàn các cấp đã có những đề xuất để đề án sớm đi vào đời sống.
Để nguồn vốn sạch đến với công nhân
Lãi suất cho vay tiêu dùng từ 0,20 đến 0,76%/tháng, không cần tài sản bảo đảm, được chọn trả gốc và lãi vay theo thời hạn định kỳ phù hợp với thu nhập, nhưng theo quy định cho tổ chức tài chính vi mô, hạn mức cho vay chỉ dừng ở 50 triệu đồng. Đây chính là điểm bất lợi khiến người lao động tìm đến tín dụng đen khi khoản vay từ CEP chưa thể đáp ứng đủ nhu cầu giải quyết khó khăn tức thời.
Bên cạnh đó, một số ý kiến cũng đề nghị Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam xem xét chính thức đưa nội dung phòng chống tín dụng đen trong công nhân lao động vào chương trình trọng tâm của công đoàn các cấp trong nhiệm kỳ 2023 - 2028. Trong đó, vai trò của Tổng Liên đoàn là xây dựng cơ chế giúp tháo gỡ khó khăn về nguồn vốn.
Tuy nhiên, quy định trong Thông tư 03 năm 2018 của Ngân hàng Nhà nước cũng như trong các văn bản chuyên ngành về đối tượng cho vay của tổ chức tài chính vi mô, công nhân lao động hầu như không thuộc diện khách hàng của CEP.
Lãnh đạo Tổng Liên đoàn Lao động cũng cho rằng, công cuộc phòng chống tín dụng đen cần có sự chung tay trong việc minh bạch thông tin của các tổ chức tài chính tín dụng hiện có cũng như mở rộng mạng lưới bán lẻ vào các khu cụm công nghiệp để công nhân dễ tiếp cận hơn. Đấu tranh với tín dụng đen hiệu quả nhất chính là dùng chính những điểm hấp dẫn của loại tín dụng này dùng để lôi kéo các nạn nhân. Vì vậy, việc ứng dụng công nghệ thông tin, tạo các tiện ích với khách hàng, quản trị tài chính sẽ là những ưu tiên hàng đầu mà đề án cũng cần tập trung.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!