Cù lao Tân Lộc (Cần Thơ) ngày xưa được xem là vùng đất lành hội tụ vì là điểm giáp ranh 3 tỉnh Cần Thơ, An Giang và Đồng Tháp. Điều này lý giải vì sao trên cù lao chỉ rộng khoảng 3.200 ha này có hơn chục căn nhà cổ giá trị.
Với người dân phương Nam thời đó, 1 cặp trâu hay bò đôi khi là cả gia tài của một gia đình trung nông. Và ngay trên cù lao Tân Lộc, có một ngôi nhà cổ Nam bộ vô cùng bề thế. Chủ nhân của nó xây dựng với số tiền tương đương hàng ngàn con trâu, bò thời bấy giờ.
Ấn tượng đầu tiên ngay khi bước vào khoảng sân là mấy gốc khế và cà dăm cổ thụ. Chủ nhân hiện nay không thể định giá vì tuổi của nó nghe đâu gấp 3 lần căn nhà. Chị hướng dẫn nói, căn nhà bền chắc đến hôm nay do mất đến 4 năm làm nền móng. Tiền thuê công thợ ròng rã suốt 10 năm, từng chi tiết nhỏ mới hoàn thành.
Ngôi nhà xây dựng năm 1935, theo kiến trúc Pháp - Việt, có nhà trước và nhà sau. Nối 2 nhà có dãy hành lang gọi là nhà cầu. Chính nhà cầu này chia không gian giữa ra làm 2 thiên tĩnh. Giếng trời vừa lấy ánh sáng tự nhiên, vừa tạo không khí thoáng mát cho ngôi nhà.
Chi phí xây dựng ngôi nhà khoảng 7.000 Đông Dương, số tiền mua được hàng trăm hàng ngàn con trâu, bò thời bấy giờ. Đến thời điểm hiện nay, đã có 8 thế hệ sống trong căn nhà này.
Số tiền 7.000 Đông Dương là chưa bao gồm bộ nội thất toàn bằng gỗ quý. Tất cả đều được chạm trổ thủ công từ các nghệ nhân tiếng tăm miệt An Giang và Lai Vung, Lấp Vò - Đồng Tháp. Mọi thứ được bày trí khéo léo, từ các cổ vật, những bức liễn, hoành phi, trường kỷ, đến chiếc tủ thờ khắc cẩn xà cừ 2 bài thơ trích trong khúc "Thanh bình điệu" của nhà thơ lỗi lạc thời thịnh Đường - Lý Bạch.
Hiện nay, Trần gia vẫn còn lưu giữ bảng tông chi 10 đời của họ tộc. Những vật dụng cũ vẫn còn nguyên. Những họa tiết thủ công xưa vẫn không lỗi thời. Từng nét chạm trổ thủ công nhưng vô vùng tỉ mỉ. Bộ nội thất gỗ quý ngày càng bóng đẹp theo thời gian mang nét đẹp chuẩn mực, bề thế của căn nhà Nam bộ thời hoàng kim.
Cùng với 12 căn nhà cổ, trên cù lao Tân Lộc hiện vẫn còn tồn tại một cây bằng lăng hơn 330 tuổi. Thân cây to đến nỗi 3 người ôm không xuể, được gọi là cây di tích, bởi nó gắn bó với lớp cư dân bám trụ cù lao từ những buổi đầu. Nơi đây vẫn còn nhiều câu chuyện thú vị chưa khám phá hết.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!