Theo quy định của Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, mô tô và xe gắn máy sẽ phải thực hiện kiểm định khí thải. Việc kiểm định này được thực hiện theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và phải diễn ra tại các cơ sở dịch vụ đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia. Tuy nhiên, đến nay, Việt Nam vẫn chưa có quy chuẩn cụ thể cho việc kiểm định khí thải xe máy. Trong khi đó, hàng chục triệu xe máy trên cả nước, đặc biệt tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, được coi là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí.
Hàng chục triệu xe máy trên cả nước, đặc biệt tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, được coi là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí.
Trước thực trạng này, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã yêu cầu các bộ, ngành liên quan khẩn trương ban hành quy chuẩn quốc gia về khí thải xe mô tô trong tháng 4 tới. Đồng thời, lộ trình áp dụng cũng sẽ được trình Thủ tướng trong tháng 5. Theo lộ trình dự kiến, xe máy có thời gian sản xuất từ 5 năm trở lên sẽ phải kiểm định khí thải định kỳ. Cụ thể, đối với xe có tuổi đời từ 5 - 12 năm, chu kỳ kiểm định khí thải là 24 tháng/lần; xe trên 12 năm, chu kỳ kiểm định khí thải là 12 tháng/lần.
Chỉ tính riêng tại Hà Nội, hiện có hơn 7 triệu xe máy, trong đó gần 73% đã được sử dụng trên 10 năm. Theo quy định mới của UBND TP Hà Nội, các trung tâm đăng kiểm trên địa bàn thành phố sẽ đảm nhiệm việc kiểm định khí thải cho xe máy.
"Ngay sau khi Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ được Quốc hội thông qua vào cuối năm 2024, Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã khẩn trương xây dựng dự thảo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành. Đến nay, dự thảo này đã hoàn thành, đồng thời Bộ cũng xây dựng lộ trình áp dụng để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt", ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết.
Ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, chia sẻ về lộ trình xây dựng dự thảo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành.
Theo ông Nam, nhằm kiểm soát và giảm thiểu phát thải từ xe máy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng quy chuẩn với các mức phát thải tương ứng cho từng thế hệ xe, đảm bảo tính khả thi. Bộ đã thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn, bao gồm số liệu đo đạc thực tế của khoảng 10.000 xe tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng. Hiện nay, bộ đang tiến hành đo đạc bổ sung từ 700 – 800 phương tiện để đảm bảo cập nhật dữ liệu chính xác nhất, phục vụ việc xây dựng quy chuẩn phù hợp với điều kiện thực tế.
Trước đây, Việt Nam đã có quy định kiểm soát khí thải đối với ô tô, nhưng việc áp dụng đối với xe máy là một vấn đề mới, đòi hỏi sự phối hợp giữa nhiều bộ, ngành như Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Xây dựng và Giao thông. Một trong những thách thức lớn nhất là việc xây dựng quy chuẩn phải dựa trên căn cứ khoa học và thực tiễn, đồng thời đảm bảo tính khả thi khi áp dụng trên thực tế.
"Việc triển khai kiểm định khí thải xe máy cần có một lộ trình hợp lý, tránh gây xáo trộn quá lớn đối với người dân, đặc biệt là khi xe máy vẫn là phương tiện di chuyển chính của đa số người lao động tại Việt Nam. Do đó, các cơ quan chức năng cần chuẩn bị đầy đủ về cơ sở vật chất, trang thiết bị kiểm định và số lượng trung tâm đăng kiểm để đáp ứng nhu cầu của người dân khi chính sách có hiệu lực", ông Nam nhấn mạnh.
Việc mới kiểm soát khí thải ở đầu vào là chưa đủ để góp phần hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường.
Theo kế hoạch, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ trình Thủ tướng Chính phủ ban hành lộ trình áp dụng theo hướng ưu tiên kiểm soát khí thải xe máy tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh trước, sau đó mới mở rộng ra các địa phương khác. Các tỉnh, thành phố có mức độ ô nhiễm thấp hơn sẽ có thời gian chuẩn bị dài hơn để thích ứng với quy định mới.
Việc kiểm định khí thải xe máy đã được đề xuất từ năm 2011 nhằm giảm ô nhiễm không khí, loại bỏ xe cũ nát và đảm bảo an toàn giao thông. Tuy nhiên, do nhiều vướng mắc, đến nay quy định này mới dần được cụ thể hóa để triển khai thực tế.
Xe máy vẫn là phương tiện giao thông chính của người dân Việt Nam, thậm chí là công cụ mưu sinh của nhiều người. Vì vậy, quy định mới về kiểm soát khí thải mô tô, xe máy đang nhận được sự quan tâm lớn từ cộng đồng, với nhiều ý kiến khác nhau về tính khả thi và tác động của nó. Có người ví von rằng đưa xe máy đi kiểm định khí thải cũng giống như đi khám sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, nhiều người lại bày tỏ lo ngại vì họ không có thói quen bảo dưỡng xe, chứ chưa nói đến việc kiểm tra khí thải.
Việc kiểm định khí thải xe máy đã được đề xuất từ năm 2011 nhằm giảm ô nhiễm không khí và từng bước loại bỏ các xe cũ, không đảm bảo an toàn.
"Để quy chuẩn khí thải đối với xe mô tô, xe máy khả thi, các mức giới hạn phát thải phải phù hợp, không gây tác động kinh tế quá lớn đối với người dân nhưng vẫn đảm bảo mục tiêu bảo vệ môi trường. Trong dự thảo quy chuẩn mà Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng, đề xuất bốn mức giới hạn phát thải, tương ứng với các thế hệ xe có tiêu chuẩn khí thải khác nhau như Euro 2, Euro 3 và sắp tới là Euro 4. Đối với phương tiện đang lưu hành, dự thảo cũng quy định mức phát thải phù hợp, trong đó mức 4 là mức kiểm soát chặt chẽ nhất. Những xe mới, đạt tiêu chuẩn cao nhất sẽ đáp ứng mức phát thải thấp nhất", ông Nam chia sẻ.
Hiện nay, TP Hà Nội đã ban hành nghị quyết về việc thiết lập vùng phát thải thấp, một chủ trương rất phù hợp nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí, đặc biệt tại khu vực nội đô. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp chặt chẽ với UBND TP Hà Nội để nghiên cứu, đề xuất các yêu cầu về mức phát thải đối với phương tiện ô tô, mô tô, xe gắn máy được phép lưu thông trong khu vực này.
Khi Luật Bảo vệ môi trường có hiệu lực, việc kiểm định khí thải xe máy cần được triển khai theo lộ trình hợp lý, đảm bảo người dân có đủ thời gian kiểm định và thay đổi phương tiện nếu cần. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ phù hợp để khuyến khích người dân chuyển từ xe cá nhân sang phương tiện công cộng.
Bên cạnh đó, việc phát triển hạ tầng giao thông thuận tiện hơn cho người đi bộ và xe đạp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm ô nhiễm không khí. Chỉ khi có những giải pháp đồng bộ, mới có thể kiểm soát hiệu quả khí thải xe cơ giới, góp phần giảm ô nhiễm môi trường, đặc biệt tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh, thành khác.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!