Là loại cây thân dây leo lá hình bầu dục có nhiều lông mịn màu xanh thẳm có tính mát. Ngày trước người dân thường vào rừng hái về chế biến thành món giải khát trong những ngày hè oi ả. Trước đây cây này thường mọc nhiều ở vùng rừng núi huyện Tánh Linh, Đức Linh của tỉnh Bình Thuận.
Anh Nguyễn Thanh Anh Ý bên vườn cây sương sâm long chuẩn bị thu hoạch.
Anh Nguyễn Thanh Anh Ý, sinh năm 1996, trú tại xã Huy Khiêm huyện Tánh Linh tỉnh Bình Thuận kể lại; trong một dịp cùng chúng bạn lên rừng hái nấm anh vô tình gặp lại cây này, loại cây mà khi còn nhỏ mẹ thường cho anh đi cùng vào rừng hái, ngày trước cây thân dây leo này thường mọc nhiều len theo những ụ mối và những thân cây bị chết khô mục nơi có độ ẩm ướt. Do ngày trước người dân đi hái nhiều nên giờ có đi tìm cũng hiếm gặp và gần như mất tích. Nay anh vô tình gặp lại như bao ký ức ùa về trong những lần cùng mẹ đi hái. Bất chợt anh nảy ra ý tưởng sao mình không lấy mang về để trồng trong vườn nhà như thế sẽ không mất nguồn gốc của loại cây quý vừa không phải mất công khó khăn vào rừng tìm kiếm nữa. Cây thân dây leo này có tên là sương sâm lông hay dân gian thường gọi là sâm nam. Cây có tên khoa học là Tiliacora triandra. Đây là loại cây lâu năm, thân cây thường dài khoảng 3 - 5m, thậm chí có những cây dài đến 10m. Bộ rễ của cây là rễ cọc, ăn sâu vào đất, có sức sống mạnh mẽ. Lá có tính mát người dân thường chế biến thành thạch để giải khát. Rễ có chứa ancaloit tetrandrin, isochondroitin, hương cao, linacin, xyloidin, protoxylitol, curin ... Có tác dụng hạ sốt, giãn cơ, hạ huyết áp nhẹ, chống viêm và ức chế miễn dịch. Ngoài protein, đường khử, vitamin C, chất xơ và nước, lá tươi có hàm lượng pectin lên đến 15,87%. Về mặt y học, pectin là một chất xơ hòa tan có tác dụng giảm cholesterol trong máu và điều trị các rối loạn đường ruột.
Người dân đang thu hoạch lá sương sâm lông.
Ban đầu anh mang từ rừng về trồng, ra sức chăm sóc kỹ lưỡng nhưng cây không phát triển rồi chết dần, anh quyết không bỏ cuộc và tìm kiếm trên mạng rồi nhập giống từ Đắk Lắk về trồng. Chịu khó tìm tòi học hỏi chăm sóc đúng quy trình cây dần bắt đầu phát triển. Từ khi ươm mầm cho đến khi thu hoạch vụ đầu tiên tầm khoảng 4 tháng, khi cây đã trưởng thành cho thu hoạch 5 vụ mỗi năm. Lá bán ra giao động từ 70 – 90 ngàn 1kg, ngoài thu hoạch lá thì hạt cũng cho nguồn lợi kinh tế cao, mỗi kg bán với giá từ 180 – 200 ngàn đồng. Ban đầu anh chỉ trồng thử nghiệm chừng vài trăm mét vuông đất vườn nhà, sau có đầu ra ổn định anh mạnh dạn mở rộng diện tích trồng thêm trên rẫy. Đến nay diện tích cây sương sâm lông nhà anh lên đến hàng héc ta. Cây có đặc trưng là thân dây leo mọc theo hướng thẳng đứng nên không tốn diện tích đất trồng, vì vậy người dân có thể trồng xen cùng các loại cây khác trong vườn. Bên cạnh phát triển vườn nhà anh còn chia sẽ giống cây cho bà con xung quanh cùng nhau phát triển loại cây này. Anh tận tụy hướng dẫn kỹ thuật ươm mầm, bón phân và chăm sóc khi cây còn nhỏ cho đến khi thu hoạch. Để cây phát triển tốt kéo dài tuổi thọ lại không gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng, nên anh chỉ bón phân chuồng và phân sinh học. Giờ đây về đến xã Huy Khiêm của huyện Tánh Linh tỉnh Bình Thuận đâu đâu cũng thấy một màu xanh của những vườn sương sâm lông.
Ông Trần Liêu đang thu hoạch sương sâm lông tại vườn nhà.
Theo ông Trần Liêu trú xã Huy Khiêm chia sẽ; trước đây gia đình ông chủ yếu trồng lúa, chi phí phân thuốc cao mà giá lúa lại bấp bênh nên đời sống gia đình hết sức khó khăn, rồi từ khi được anh Ý chia sẽ hướng dẫn kỹ thuật trồng và bao tiêu đầu ra cây sương sâm, ông cũng mạnh dạn trồng và cho kết quả rất khả quan. Ông cho biết thêm, hiện gia đình ông đã trồng được khoảng hơn 1 ngàn mét vuông cây sương sâm mỗi năm thu về trên dưới 1 trăm triệu đồng, cuộc sống giờ đã khấm khá hơn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!