Một loài cây quanh năm cho bóng mát với những chiếc lá giống như những cái quạt khổng lồ, chưa kể hàng loạt công dụng khác khó đong đếm. Đó là cây buông - loài cây đặc hữu ở vùng Đông Nam Á. Nắng ở miền núi, dẫu gay gắt mấy cũng trở nên dịu vợi khi quanh nhà có loài cây này. Những chiếc lá xòe to. Người thì ví như cái quạt khổng lồ. Người thì gọi vui đó là cái ô xanh rợp mát. Cây buông mang lại điều diệu kỳ cho cả làng giữa mùa nắng nóng.

Hòn Lay, xã Khánh Hiệp, huyện Khánh Vĩnh là nơi cuối cùng ở tỉnh Khánh Hòa còn lại cây buông. Có người không nhớ tên làng nhưng lại luôn nhớ về vùng đất của những cây buông. Ở Hòn Lay, người làng vẫn quen dùng lá buông để lợp nhà. Giờ thì cả làng lợp nhà bằng tôn, nhưng người trong làng vẫn quả quyết rằng, chỉ có lá buông thì nhà ở mới mát được. Và cũng chỉ có cây buông, không gian sống của làng mới không bị bức bối.

Cũng vì thế, nhiều người trong làng Hòn Lay vẫn cố giữ lại cây buông, theo cách gọi của đồng bào ở đây là "nuôi cây buông". Nuôi 15-20 năm, cây buông cao đến 10-15 mét. Khi đó, bẹ của lá buông cho gỗ, chẻ ra để làm đũa. Đũa làm từ bẹ lá buông vừa chắc mà chẳng lo ẩm mốc.

Trước năm 1990, ở xã Khánh Hiệp có đến 1.500 ha cây buông, giờ diện tích cây buông giảm rất nhiều. Nhiều người lo lắng, nếu không còn cây buông, làng sẽ chẳng còn nơi ở trong lành và mát mẻ, chưa kể sẽ mất đi những khoản lợi từ cây buông. Vậy thì tại sao không nuôi rừng buông quanh làng để giữ lại quà tặng quý giá của thiên nhiên?

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!