Hôm nay (21/4) là ngày sách và văn hóa đọc Việt Nam. Theo công bố mới nhất của Bộ Thông tin và Truyền thông, số sách bình quân đầu người tại Việt Nam đã chạm mốc 6 cuốn sách/người/năm, tuy vẫn còn thấp so với khu vực và thế giới nhưng đã là bước tiến đáng kể so với vài năm trước. Văn hóa đọc đang dần hồi sinh, đó là điều đáng mừng.
Với sự hỗ trợ của công nghệ, sau đại dịch COVID-19 thói quen đọc của độc giả, đặc biệt là độc giả trẻ đã có nhiều thay đổi. Không chỉ sách giấy, những nền tảng sách online như Waka, Voiz FM, Fonos,,, giờ đây đã trở nên quen thuộc và ngày càng tỏ ra phù hợp với nhịp sống bận rộn, sôi động của các bạn trẻ yêu sách.
Theo một khảo sát gần đây, Việt Nam chỉ có 30% số người đọc sách thường xuyên, 26% không đọc sách và 44% thỉnh thoảng đọc sách. Một trong những lý do là công việc bận rộn. Sách điện tử với khả năng đáp ứng linh hoạt đã phần nào góp phần giải bài toán này. Việc chuyển từ đọc sách in sang đọc online vì thế đang dần trở thành xu thế phổ biến với giới trẻ.
"Với diễn đàn mới, cách tiếp cận nội dung số mới giúp độc giả không chỉ đọc mà còn tương tác, trao đổi kiến thức xoay quanh chủ đề đó. Đây là hiện tượng nổi bật trong 3 năm qua" – ông Vũ Trọng Đại - Giám đốc Công ty cổ phần xuất bản khoa học và giáo dục thời đại chia sẻ - "Xu thế chuyển đổi số hoặc phát triển nội dung số trong ngành xuất bản là điều không thể đảo ngược, vì ưu thế của sách điện tử trong việc tra cứu, liên kết các trường dữ liệu thông tin giúp người dùng có thể tổng hợp lượng thông tin lớn, liên kết các kiến thức cùng loại trên cùng trường dữ liệu số. Đó là ưu thế đặc biệt".
Cách đây 10 năm, sách điện tử đã từng xuất hiện rầm rộ tại Việt Nam như một đợt sóng lớn, nhưng rồi sau đó lại chìm dần vì nhiều lý do. Khoảng 3 năm trở lại đây, đợt sóng mới đã xuất hiện trở lại. Chỉ riêng 3 nền tảng sách điện tử và sách nói lớn nhất đã tiếp cận tới 25 triệu độc giả trong năm 2022. Trong năm 2022, sách điện tử tăng trưởng tới gần 50% so với năm trước đó. Các nhà xuất bản cũng chuyển mình mạnh mẽ trong xu hướng này, đi đầu là nhà xuất bản Thông tin truyền thông hay nhà xuất bản Trẻ. Hiện nay số nhà xuất bản đăng ký hoạt động xuất bản phẩm điện tử đã đạt 15 đơn vị trên tổng số 57 nhà xuất bản.
Từ sách chỉ có chữ chuyển sang sách nói, giờ đây sách điện tử đã bước sang thế hệ thứ 3, đó là kết hợp cả chữ, âm thanh và hình ảnh minh họa. Trình độ làm sách điện tử ở Việt Nam hiện nay được đánh giá là không thua kém gì thế giới. Công nghệ trí tuệ nhân tạo AI tham gia sâu vào các công đoạn, từ thiết kế bìa, chuyển định dạng ngôn ngữ cho đến giọng đọc…
Để kinh doanh sách điện tử hay còn gọi là ebook, doanh nghiệp cần có hệ thống kinh doanh riêng,,, khác biệt hoàn toàn với mô hình của sách giấy. Trong đó nền tảng công nghệ là khâu tiên quyết, đòi hỏi đầu tư rất nhiều chi phí, nhân lực và thời gian. Đây chính là khó khăn lớn nhất, theo nhiều chuyên gia, cần phải tính đến các giải phải chia sẻ, hợp tác giữa các nhà xuất bản nhỏ với các nhà xuất bản lớn đã có sẵn nền tảng. Vấn đề bản quyền cũng đặt ra nhiều thách thức, khi nạn sao chép lậu vẫn còn hoành hành rất phổ biến trên môi trường mạng tại Việt Nam.
"Phải tạo ra thiết chế để có thể bảo vệ được quyền tác giả, quyền sở hữu trí tuệ cũng như chống lại tệ nạn vi phạm bản quyền. Ở đây cần có sự liên kết của 3 bên, quản lý nhà nước đưa ra các thiết chế và chế tài, các đơn vị xuất bản phối hợp với công nghệ tạo rào cản kỹ thuật. Và thứ ba là những độc giả thông minh, thông thái trong thời đại công nghệ mới, họ phải hiểu đơn vị xuất bản nào, nền tảng công nghệ nào có uy tín để cung cấp giá trị thật", ông Vũ Trọng Đại cho hay.
Xu thế thay đổi của văn hóa đọc trong bối cảnh chuyển đổi số là tất yếu. Việt Nam đặt mục tiêu năm 2025 số lượng xuất bản phẩm điện tử chiếm 15% tổng số xuất bản phẩm hằng năm. Những lợi thế mà sách điện tử mang lại là rất rõ, nhưng hầu hết các nhà nghiên cứu trên thế giới đều khẳng định, sách điện tử không thể thay thế sách giấy trong tương lai. Bởi sách giấy mang lại trải nghiệm giác quan, cảm xúc riêng có, từ hình ảnh, mùi giấy đến âm thanh khi lật giở từng trang… Điều quan trọng nhất, dù đọc sách theo cách thức nào, là tình yêu với tri thức, với những giá trị sống cao đẹp sẽ được nhân lên qua từng trang sách.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!