Triển lãm Chiêm bao trưng bày 26 bức chân dung ghép gốm trên nền sơn mài họa sĩ Tô Ngọc Trang. Phần lớn chân dung là những gương mặt nổi tiếng trong nhiều lĩnh vực, từ tôn giáo, chính trị, khoa học, nghệ thuật đến các biểu tượng văn chương như: Chúa Jesus, Đức Phật, Magaret Thatcher, Einstein, Lev Tolstoy, Picasso, Bùi Xuân Phái, Don Quixote, Chí Phèo, Thị Nở, Lão Hạc, Bá Kiến...
Chân dung ông chủ Facebook Mark Zuckerberg
Trong đó, họa sĩ cũng tự họa bản thân bằng những mảnh gốm vỡ từ một chiếc bát của vợ. Đây là tác phẩm đầu tiên trong chùm tác phẩm "Chiêm bao", cũng là tác phẩm đã mở ra một giai đoạn sáng tác mới của anh.
Hoạ sĩ Tô Ngọc Trang chia sẻ: "Cuối năm 2021, vợ tôi làm vỡ 1 cái bát rất đẹp, nhờ tôi gắn lại. Nhìn đống mảnh vỡ, tôi thấy giống bản thân đến lạ. Tôi đã thử ghép chúng thành mặt mình. Và cuối cùng ai đến xem cũng nhận ra đó là tôi. Thấy trò chơi này rất vui, tôi tiếp tục nhặt nhạnh mảnh gốm vỡ quanh nhà và xin khắp nơi. Bà con rất mừng vì dọn rác giúp họ.
Tôi nhận ra mảnh gốm vỡ có tính bền vững. Ngoài ra nó muôn hình vạn trạng. Từ hình, mảng, khối cho đến màu. Trong khi hội họa truyền thống đã và đang dùng các chất liệu lâu đời như màu nước, sơn dầu, sơn mài, acrylic để biểu đạt, thì tại sao ta lại không dùng các mảnh gốm vỡ đã dạng để kết hợp với nhau, gợi cả hình, khối và màu để làm ra một cảm nhận?".
Chân dung của người khai sinh ra hãng Apple, Steve Jobs
Chất liệu mà họa sĩ Tô Ngọc Trang sử dụng trong tác phẩm của mình là gốm vỡ. Tức là gốm ở thể "rác", một chất liệu phái sinh từ một sản phẩm đã từng hoàn chỉnh trước khi vỡ.
Khác với nghệ thuật ghép mảnh Mosaic hay ghép gốm trang trí trong kiến trúc lăng mộ thời Nguyễn và trong kiến trúc đô thị hiện đại, ngôn ngữ sáng tạo của Tô Ngọc Trang là dùng những mảnh gốm vỡ tự nhiên, hoàn toàn không sử dụng máy móc hay thiết bị cơ khí nào để tạo hình các mảnh vỡ theo ý chí chủ quan.
Trong bài cảm nhận của mình về triển lãm, họa sĩ Lý Trực Sơn chia sẻ: "Tôi không dám chắc về tỷ lệ người thích những bức chân dung làm theo kiểu quá khác thường của Tô Ngọc Trang, tôi thì thích chúng và mau chóng gần gũi yêu chúng. Đôi khi ý tưởng nghệ thuật tới với nghệ sĩ đột ngột như gặp một sự cố nhỏ nhoi, một cái bát cổ, một cái ang gốm xưa rơi vỡ làm mở ra một khoảng sáng"
Nhận định về các tác phẩm, nhà phê bình Phan Cẩm Thượng cho rằng: "Nghệ thuật ghép gốm/Mosaic có từ hơn 2000 năm trước Công nguyên trong nền văn hóa Lưỡng Hà (Mesopotamia), rồi văn hóa La Mã…
Thời Nguyễn ở Việt Nam, nghệ thuật này cũng được sử dụng với nhiều công trình trang trí kiến trúc đặc sắc, và người ta cũng đập nhiều bát đĩa gốm sứ quý làm tranh và đồ ghép mảnh, điển hình như công trình ghép mảnh gốm sứ ở lăng Khải Định. Tạo hình gốm liên quan đến tranh tượng cũng được nhiều họa sĩ xuất thân từ trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp sáng tác.
Tô Ngọc Trang cũng ra trường từ đây, nhưng cách ông làm là độc đáo, và không liên quan đến một trật tự kỹ thuật truyền thống nào.
Ông suy ngẫm về con người, sự từng trải, đổ vỡ, thậm chí đến tan nát của nó, mà thủa thiếu thời khi sinh ra ai cũng như chiếc bình quý lành lặn. Nhưng rồi người ta ai nấy cũng phải tái tạo lại mình, từ những mảnh vỡ cuộc đời của mình, và tụ nó sẽ mang vẻ đẹp của người trưởng thành".
Triển lãm "Chiêm bao" khai mạc vào 17h30, thứ 6, ngày 3/1 và kéo dài đến ngày 19/1/2025, tại Area 75 - Art & Auction 75 Hàng Bồ,
Họa sĩ Tô Ngọc Trang tốt nghiệp ngành sơn mài, Đại học Mỹ thuật công nghiệp Hà Nội. Giai đoạn đầu của sự nghiệp hội họa, ông làm họa sĩ minh họa tại NXB Kim Đồng và giành nhiều giải thưởng lớn về minh họa như Giải thưởng minh họa từ Đại học Street Bank, Mỹ (2001), Giải thưởng minh họa của Hiệp hội Xuất bản Thế giới (2002)... Nhiều năm trở lại đây, ông mở xưởng sơn mài tại làng nghề sơn mài Hạ Thái, tập trung cho sáng tác tranh sơn mài.
Lo ngại làng nghề truyền thống mai một, họa sĩ Tô Ngọc Trang mở lớp học vẽ miễn phí vào thứ 7 hàng tuần cho con em trong làng Hạ Thái, với mong muốn đào tạo thế hệ làm nghệ thuật sơn mài để duy trì và phát triển làng nghề trong tương lai.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!