Đưa việc khai thác cát phục vụ xây dựng theo đúng quy hoạch hợp lý đang là việc khá bức thiết ở nhiều địa phương, bởi nếu không chẳng những thất thoát tài nguyên mà còn dẫn đến hiểm hoạ sạt lở bờ sông do khai thác cát quá mức.
Theo thông tin mà Sở Tài nguyên - Môi trường tỉnh Phú Ỵên vừa cung cấp, hiện tại trên địa bàn tỉnh này có 10 doanh nghiệp được cấp phép khai thác cát phục vụ xây dựng. Một số doanh nghiệp khác tiếp tục được ngành chức năng xem xét các điều kiện để cấp phép. Sẽ không có gì đáng nói nếu như sự việc chỉ dừng lại ở đó.
Từ nhiều năm nay, tình trạng khai thác cát trái phép kéo dài dai dẳng và rộ lên vào mỗi mùa xây dựng. Năm nay cũng không ngoại lệ. Điểm nóng nhất của khai thác cát trái phép nằm ở vùng hạ lưu sông Cái, sông Ba. Các biện pháp kiểm tra, ngăn chặn khai thác cát trái phép có đặt ra nhưng mọi việc vẫn lặp lại khi không có đoàn kiểm tra
Trong khi đó, ngay trong những vùng quy hoạch khai thác cát, không dễ để phân biệt đâu là phương tiện thuộc đơn vị được phép khai thác, đâu là phương tiện khai thác cát trái phép theo kiểu “ăn theo”. Ở điểm khai thác là vậy. Còn khi vận chuyển cát đến công trình xây dựng, cát nào cũng là cát, kiểm tra khâu này cũng chẳng dễ dàng.
Theo một quy hoạch được Sở Xây dựng Phú Yên đưa ra, trữ lượng cát xây dựng ở tỉnh này có khoảng 370 triệu m3, tiềm năng thu hồi là 160 triệu m3. Nếu so với nhu cầu xây dựng khoảng 820 ngàn m3 cát mỗi năm, tỉnh Phú Yên có thể giải quyết được. Tuy nhiên, vấn đề phát sinh là những chỗ quy hoạch khai thác cát thường ở xa. E ngại chi phí vận chuyển nên có trường hợp khai thác không đúng quy định. Trong khi đó, một hạn chế lâu nay trong quản lý khoáng sản vẫn chưa có sự phân định rạch ròi về trách nhiệm các cấp quản lý.
Ngay cả việc giám sát các điểm khai thác cát cũng là điều không đơn giản. Một câu hỏi đặt ra: ai sẽ đo đếm chính xác lượng cát lấy lên khỏi những vị trí này và liệu số lượng khai thác có tương ứng với con số mà các chủ khai thác nộp ngân sách?
Riêng với những cư dân vùng hạ lưu sông thì lo ngại, nếu khai thác cát trái phép hoặc khai thác quá mức rất có thể dẫn đến mối nguy sạt lở bờ sông vốn là điều thường xảy ra ở các con sông miền Trung.