Trật tự dữ liệu toàn cầu thay đổi
Trở lại năm 2001, Mỹ là quốc gia thống trị về luồng dữ liệu xuyên biên giới. Đó là những ngày đầu của thời kỳ bùng nổ Internet và Mỹ là nơi hội tụ các công ty công nghệ và người tiêu dùng am hiểu về công nghệ. Nhưng trật tự dữ liệu toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng. Năm 2014 chính là cột mốc Trung Quốc vượt mặt Mỹ và sức ảnh hưởng bên ngoài biên giới của nước này càng tăng lên trong những năm tiếp theo. Trung Quốc giờ được xem là "quả cầu dữ liệu" châu Á với lượng thông tin gấp đôi Mỹ.
Năm 2014, Trung Quốc "vượt mặt" Mỹ về lượng dữ liệu toàn cầu (Nguồn: Nikkei Asia)
Nguồn gốc sức mạnh dữ liệu của Trung Quốc
Nguồn gốc sức mạnh của Bắc Kinh nằm ở mối liên hệ với phần còn lại của châu Á. Trong khi Mỹ từng chiếm 45% luồng dữ liệu vào và ra khỏi Trung Quốc vào năm 2001, con số này đã giảm xuống chỉ còn 25% vào năm ngoái. Thay vào đó, các quốc gia châu Á hiện chiếm hơn một nửa luồng dữ liệu đó, đặc biệt Việt Nam là 17% và Singapore là 15%.
Bắc Kinh đã sử dụng sáng kiến cơ sở hạ tầng Vành đai và Con đường để khuyến khích các công ty công nghệ khu vực tư nhân như Alibaba Group Holding và Tencent Holdings mở rộng ra nước ngoài. Nền tảng thanh toán di động Alipay của Ant Group đã có mặt tại hơn 55 quốc gia và được 1,3 tỷ người sử dụng.
Việc Trung Quốc trở thành siêu cường dữ liệu có ý nghĩa gì?
Khi Trung Quốc trở thành siêu cường dữ liệu toàn cầu, nước này sẽ kiểm soát lượng lớn tài nguyên vô giá đối với khả năng cạnh tranh kinh tế trong tương lai. Dữ liệu từ các nguồn nước ngoài có thể mang lại lợi thế trong việc phát triển trí tuệ nhân tạo và công nghệ thông tin.
Hơn nữa, Trung Quốc có thể sẽ hưởng lợi lớn nhất nếu mạng Internet "bị đứt gãy".
Đầu năm nay, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ban hành một lệnh hành pháp nhằm tìm cách cấm ứng dụng nhắn tin WeChat của Trung Quốc, ứng dụng mà hàng triệu người ở Mỹ đang sử dụng trong cuộc sống hàng ngày.
Bước đi này chỉ là một trong những động thái của Washington nhằm chặn các ứng dụng của Bắc Kinh và chặn cửa Trung Quốc khỏi cơ sở hạ tầng mạng của Mỹ. Bên cạnh đó, những nỗ lực của Mỹ nhằm xây dựng một "mặt trận thống nhất" của các nền dân chủ tự do (bắt tay với Châu Âu) cuối cùng đã không thành công.
Tòa án Công lý Châu Âu vào tháng 7 đã hủy bỏ một thỏa thuận về quyền riêng tư dữ liệu được đàm phán giữa Mỹ và Liên minh Châu Âu với lý do Mỹ bảo vệ dữ liệu cá nhân không đầy đủ. Tòa án đã đưa ra vấn đề là việc Mỹ điều tra công dân nước ngoài để theo dõi các mối đe dọa khủng bố, luận điểm tương tự mà Washington đã đưa ra chống lại Bắc Kinh.
Sự gián đoạn đối với các luồng dữ liệu toàn cầu đã ảnh hưởng đến việc chia sẻ kiến thức qua Internet. Ví dụ, hơn 50 triệu lập trình viên và những người khác trên thế giới sử dụng nền tảng GitHub do Microsoft sở hữu để cộng tác trong các hoạt động như viết mã, dẫn đến nhiều tiến bộ công nghệ. Nhưng hiện nay, các kỹ sư Trung Quốc đang bắt đầu sử dụng một nền tảng Trung Quốc riêng biệt, theo Charlie Dai - nhà phân tích tại công ty nghiên cứu Forrester (Mỹ).
Lo lắng rằng căng thẳng Trung-Mỹ có thể ảnh hưởng đến quyền truy cập vào GitHub, một số người dùng đã chuyển sang một nền tảng tương tự của Trung Quốc có tên Gitee.
Căng thẳng Trung - Mỹ khiến nhiều lập trình viên chuyển sang một nền tảng riêng biệt của Trung Quốc
Nếu Internet toàn cầu đứt gãy thì các quốc gia nào có thể thu thập lượng lớn dữ liệu trong biên giới của mình sẽ có lợi thế hơn trong việc phát triển trí tuệ nhân tạo và các công nghệ khác. Và hiện không nơi nào có thể hơn Trung Quốc, với 900 triệu người sử dụng Internet.
Theo Viện Trí tuệ Nhân tạo Allen, thị phần của Trung Quốc trong tốp các bài báo được trích dẫn nhiều nhất về trí tuệ nhân tạo đã lên đến 26,5% vào năm 2018, nhanh chóng tiếp cận con số 29% của Mỹ.
Sự chia rẽ trên Internet ảnh hưởng đến khả năng làm việc cùng nhau của thế giới đối với các vấn đề lớn như đại dịch COVID-19, suy thoái môi trường và bất bình đẳng.
Rạn nứt mạng có thể ảnh hưởng không chỉ đến khả năng của mỗi quốc gia trong việc định hướng một thế giới kỹ thuật số ngày càng phát triển mà còn ảnh hưởng đến sự tiến bộ của nhân loại nói chung.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!