Những mối nguy hiểm tiềm tàng từ vũ khí hạt nhân đang gây ra lo ngại trên toàn cầu. Đây là tuyên bố được Phó Tổng thư ký kiêm Đại diện cấp cao về giải trừ quân bị của Liên hợp quốc Nakamitsu Izumi đưa ra tại Hội nghị bàn về tạo điều kiện cho Hiệp ước Cấm thử Hạt nhân Toàn diện (CTBT) có hiệu lực.
Vị quan chức Liên hợp quốc kêu gọi tất cả các nước lùi khỏi bờ vực của chiến tranh hạt nhân. Và cách để thực hiện được điều này là thúc đẩy Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện chính thức có hiệu lực.
Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua ngày 24/9/1996 với mục đích cấm tất cả các vụ thử hạt nhân trên Trái đất, kể cả các vụ thử vì mục đích hòa bình. Tuy nhiên, đến nay hiệp ước này vẫn chưa có hiệu lực.
Để có hiệu lực thi hành, CTBT cần phải có sự phê chuẩn của 44 quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân hoặc có năng lực tiềm tàng để sở hữu vũ khí hạt nhân. Hiện vẫn còn 8 quốc gia nằm ngoài hiệp ước, gồm 5 quốc gia đã ký nhưng chưa phê chuẩn là Mỹ, Trung Quốc, Israel, Iran, Ai Cập và ba quốc gia chưa ký là Ấn Độ, Triều Tiên và Pakistan.
Bà Nakamitsu Izumi - Đại diện cấp cao của Liên hợp quốc về các vấn đề giải trừ quân bị: "Trong bối cảnh nguy cơ hạt nhân ngày càng gia tăng hiện nay, tôi kêu gọi tất cả các quốc gia trước đây đã tuyên bố tạm dừng thử nghiệm hạt nhân, tái khẳng định các lệnh tạm dừng này và ngay lập tức thực hiện các bước để ký và phê chuẩn CTBT".
Ông Robert Floyd - Tổng thư ký, Ủy ban trù bị Tổ chức Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện: "Nếu hiệp ước không có hiệu lực, không có tính phổ quát, thì nghĩa là mọi việc còn dang dở. Tất cả chúng ta có mặt ở đây ngày hôm nay không chỉ để thừa nhận công việc còn dang dở này, mà còn để làm những gì có thể nhằm hướng tới việc hoàn thành công việc này".
Bà Anniken Scharning Huitfeldt - Bộ trưởng Ngoại giao Na Uy: "CTBT và hoạt động giám sát quốc tế của nó là một thành phần quan trọng của việc giải trừ vũ khí hạt nhân và không phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu. Thông qua việc đồng chủ tịch với Panama, Na Uy sẽ nỗ lực để CTBT có hiệu lực".
Thế giới vẫn đối mặt nỗi lo hạt nhân
Hướng đến một thế giới không có vũ khí hạt nhân là mong muốn chung của nhân loại nhưng thế giới vẫn chia rẽ về mục tiêu chung này. Đáng lo ngại nhất là trong nỗ lực chung của nhân loại đang thiếu vắng cam kết từ chính những cường quốc hạt nhân trên thế giới.
Hiệp ước của Liên hợp quốc cấm vũ khí hạt nhân đã chính thức có hiệu lực vào tháng 1 năm 2021. Hiệp ước được đánh giá là công cụ quốc tế ràng buộc về mặt pháp lý đầu tiên, nghiêm cấm rõ ràng việc phát triển, thử nghiệm, sở hữu và sử dụng vũ khí hạt nhân.
Thế nhưng, Hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân này cũng không có sự tham gia của toàn bộ 5 nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc gồm Anh, Trung Quốc, Pháp, Nga và Mỹ, đều là các cường quốc hạt nhân và đều phản đối Hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân. Các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân khác như Ấn Độ, Israel, Triều Tiên và Pakistan cũng từ chối tham gia.
Ngày càng nhiều quốc gia coi vũ khí hạt nhân như một phần của chiến lược chiến tranh, chứ không chỉ đơn thuần là biện pháp tự vệ hay răn đe.
Bà Beatrice Fihn - Giải Nobel Hòa bình năm 2017 trao cho nỗ lực ngăn chặn vũ khí hạt nhân: "Hiện nay, có thể thấy một sự nhận thức rất lớn về vũ khí hạt nhân mà đã lâu rồi chúng ta chưa thấy. Rất nhiều người đã nói, 'Phải, tôi không thích vũ khí hạt nhân. Tôi muốn chúng biến mất' nhưng không cảm thấy đó là một mối đe dọa khẩn cấp. Tôi nghĩ bây giờ mọi người đã nhận thức được vấn đề nhiều hơn. Vì vậy, giữa tất cả những nỗi kinh hoàng và khủng khiếp mà chúng ta đã và đang chứng kiến, tôi thực sự hy vọng rằng đây có thể là lời cảnh tỉnh cho thế giới - rằng chúng ta phải cấm và loại bỏ vũ khí hạt nhân".
Quan hệ giữa các quốc gia hạt nhân luôn căng thẳng và chứa đựng những nguy cơ tiềm ẩn, như xung đột Ấn Độ - Pakistan, hay việc Mỹ gần đây liên tiếp rút khỏi các thỏa thuận kiểm soát vũ khí như Thỏa thuận hạt nhân với Iran, Hiệp ước Các lực lượng hạt nhân tầm trung với Nga...
Nếu các bất đồng giữa các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân bùng nổ thành xung đột, nguy cơ kích hoạt chiến tranh cũng như một cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân có thể xảy đến bất cứ lúc nào. Vì vậy, nếu các cường quốc hạt nhân không thực hiện những bước đi cụ thể nhằm cắt giảm kho vũ khí của mình, không cam kết với mục tiêu chung kiểm soát vũ khí toàn cầu, giấc mơ về một thế giới không có vũ khí hạt nhân sẽ khó trở thành hiện thực.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!