Giữa bối cảnh xung đột và bạo lực tiếp tục diễn ra tại nhiều điểm nóng an ninh và cạnh tranh quyền lực trong quan hệ quốc tế, các diễn biến trong quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc được nhận định là một trong những mặt tích cực của tình hình chính trị an ninh thế giới trong năm 2023.
Quản trị cạnh tranh là nhận thức đã được hai bên thống nhất vào năm 2022 và triển khai thực hiện đã được nhìn thấy rõ trong năm vừa qua. Trong một năm thế giới tiếp tục "nóng" lên thì kiểm soát và hòa dịu, đối thoại và hợp tác là những gì nổi bật nhất khi nói về mối quan hệ giữa hai cường quốc Mỹ và Trung Quốc năm 2023.
Kiểm soát và hòa dịu trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc
Năm 2023 bắt đầu khá căng thẳng đối với Mỹ và Trung Quốc, sau khi Mỹ bắn hạ một khinh khí cầu của Trung Quốc. Nhiều "cọ xát" tiếp theo như các bất đồng trong vấn đề về đảo Đài Loan, xung đột Nga - Ukraine, dẫn tới việc đã có thời điểm quan hệ giữa hai nước tưởng chừng "chạm đáy".
Cùng nhận thức về việc kiểm soát bất đồng, hàng loạt "ngoại giao con thoi" đã được khởi động giữa năm 2023. Mỹ cử ít nhất 4 quan chức cấp cao tới Bắc Kinh. Đáp lại, các quan chức cấp cao của Trung Quốc, trong đó có Phó Chủ tịch Trung Quốc Hàn Chính và Ngoại trưởng Vương Nghị, cũng đã thực hiện một loạt chuyến thăm Mỹ. Song song với đó, các nhóm chuyên trách kinh tế, tài chính được hai bên thiết lập.
Dấu ấn nổi bật nhất, đỉnh cao cho thấy nỗ lực hòa dịu tình hình là cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại San Francisco, Mỹ hồi tháng 11 vừa qua.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (Ảnh: AP)
"Tôi tin rằng, một khi cánh cửa quan hệ Trung Quốc - Mỹ được mở ra sẽ không bị đóng lại nữa. Một khi đã bắt đầu, sự nghiệp hữu nghị Trung Quốc - Mỹ không thể chệch hướng giữa chừng" - Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh.
Tổng thống Mỹ Joe Biden (Ảnh: AP)
"Để có thể nhấc điện thoại và nói chuyện với nhau nếu xảy ra khủng hoảng, để có thể đảm bảo quân đội của chúng ta vẫn liên lạc được với nhau, như tôi đã nói, chúng tôi không thể tách rời Trung Quốc. Điều chúng tôi đang cố gắng làm là thay đổi cho mối quan hệ tốt đẹp hơn" - Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố.
Ngay sau cuộc gặp này, hai bên cũng nối lại liên lạc quân sự, tránh những xung đột. Hàng loạt hợp tác cũng nối lại như phòng chống ma túy, hợp tác trong vấn đề biến đổi khí hậu. Rất nhiều nỗ lực và bước tiến trong nửa sau năm 2023 được thực hiện để điều phối mối quan hệ Trung Quốc - Mỹ một cách có trách nhiệm bởi để thế giới có giải pháp cho các thách thức cả cũ và mới thì vẫn cần tới sự hợp tác giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới này.
Điểm sáng mới trong cục diện chính trị thế giới
Những chuyển động mới trong quan hệ chiến lược Mỹ - Trung Quốc năm 2023 cũng là điểm sáng mới trong cục diện chính trị thế giới năm qua.
Cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình
Theo phóng viên Thái Bình - thường trú Đài Truyền hình Việt Nam tại Trung Quốc, quản trị cạnh tranh với xu thế hòa dịu nổi bật trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc năm 2023. Nhà kinh tế trưởng Cao Thụy Đông cho rằng, từ giữa năm nay, Trung Quốc và Mỹ đã thiết lập một loạt cơ chế liên lạc, từ các cuộc gặp tham vấn cấp cao, hàng loạt cơ chế để quản lý sự khác biệt, quân đội hai nước đã liên lạc lại với nhau. Quan hệ hai nước đi vào giai đoạn lành mạnh hơn, giảm thiểu những tính toán sai lầm chiến lược hay leo thang mâu thuẫn. Nhiều chuyên gia Trung Quốc và phương Tây có chung nhận định, có một số dấu hiệu dịu bớt căng thẳng sau cuộc gặp.
Trong thế giới đầy biến động hiện nay, cải thiện quan hệ Mỹ - Trung Quốc sẽ làm giảm khả năng xảy ra xung đột, tích cực cho quan hệ của cộng đồng quốc tế. Gần đây, Trung Quốc và Mỹ đã tổ chức các cuộc họp của các nhóm công tác, tập trung vào các vấn đề kinh tế và thị trường tài chính.
Theo phóng viên Tuấn Trung - thường trú Đài Truyền hình Việt Nam tại Mỹ, ý nghĩa lớn nhất của cuộc hội đàm Mỹ - Trung Quốc có lẽ là việc hai bên đã tìm cách đối thoại và nối lại đối thoại để quản lý cạnh tranh và bất đồng một cách có trách nhiệm hơn. Đây là tín hiệu được xem là tích cực, ít nhất giúp giảm thiểu nguy cơ dẫn đến những va chạm khó hàn gắn trong cặp quan hệ trọng yếu hàng đầu này.
Tuy nhiên, đối thoại mới chỉ là điều kiện cần tối thiểu. Cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung sẽ còn là xu thế tất yếu, có thể sâu sắc, thậm chí quyết liệt hơn nữa, đặc biệt là khi Mỹ bước vào năm bầu cử với nhiều ẩn số. Lập trường cứng rắn với Trung Quốc đang chiếm ưu thế chủ đạo trong thông điệp đến cử tri của cả hai phe Dân chủ và Cộng hòa. Do đó, có lẽ sẽ còn nhiều gập ghềnh trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc, ít nhất là trong năm tới, trước khi hai bên có thể trở lại một quỹ đạo ổn định hơn với khung quan hệ được xác lập dựa trên những yếu tố căn bản như sự thừa nhận, sự tôn trọng và trách nhiệm.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!