Vaccine liệu có thể đủ cho tất cả?
Sau khi hàng tỷ USD đã được chi ra cho các dự án nghiên cứu và phát triển vaccine COVID-19, những "tia sáng cuối đường hầm" đầu tiên đã dần xuất hiện.
Các dự án nghiên cứu lớn trong mùa hè này sẽ nhắm tới mục tiêu tìm ra những cái tên an toàn và hiệu quả trong số các loại vaccine đang được thử nghiệm. Moderna và Pfizer đã bắt đầu thử nghiệm vaccine hồi tuần trước, đều với quy mô 30 nghìn tình nguyện viên.
Trong một vài tháng tới, một số lượng tình nguyện viên tương tự cũng sẽ tham gia vào các cuộc thử nghiệm vaccine của AstraZeneca, Johnson&Johnson và Novavax. Một số loại vaccine được sản xuất tại Trung Quốc cũng sẽ bước vào giai đoạn cuối trong các cuộc thử nghiệm ở quy mô nhỏ hơn tại các quốc gia khác.
Mới đây, các chuyên gia của Goldman Sachs dự báo, khả năng cao là Cơ quan Dược phẩm và Thực phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt một loại vaccine phòng ngừa COVID-19 vào cuối năm 2020 và loại vaccine này có thể được cung cấp rộng rãi cho người dân Mỹ từ giữa năm 2021.
Trước đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng nhiều lần khẳng định sẽ làm tất cả để phân phối vaccine tới mọi người dân Mỹ.
Một loại vaccine COVID-19 hiệu quả có thể được FDA phê duyệt ngay trong giai đoạn cuối năm 2020 (Nguồn: Reuters)
Tuy nhiên, bất chấp những hứa hẹn về việc nước Mỹ sẽ dự trữ hàng triệu liều vaccine, sự thật vẫn rất phũ phàng. Trang mạng American Magazine nhận định, dựa trên sự chậm trễ trong quá trình nghiên cứu vaccine, không khó để hình dung về những nguy cơ hỗn loạn khi các loại vaccine thực sự được phân phối cho người dân.
Hãng tin AP dự đoán, ngay cả trong trường hợp giới chức y tế Mỹ xác nhận một loại vaccine là an toàn và hiệu quả vào cuối năm nay, sẽ không thể có đủ vaccine để cung cấp cho tất cả những người có nhu cầu trong thời gian ngắn. Cũng cần lưu ý thêm rằng, hầu hết các loại vaccine tiềm năng nhất đều sẽ được sử dụng với liều lượng là 2 liều cho mỗi bệnh nhân.
Không chỉ với nước Mỹ, đây cũng là vấn đề "tiến thoái lưỡng nan" đối với toàn cầu. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đang vật lộn với câu hỏi: ai sẽ là người dùng trước? Trong khi đó, WHO cũng cố gắng đảm bảo rằng, vaccine sẽ được phân phối một cách "công bằng" cho các nước nghèo - điều đang ngày càng trở nên khó khăn khi các quốc gia giàu có đã mạnh tay chi tiền, thâu tóm những liều vaccine đầu tiên.
Ai sẽ quyết định thứ tự phân phối vaccine?
Tại Mỹ, Ủy ban tư vấn về Thực hành tiêm chủng, một nhóm do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) thành lập, nhiều khả năng sẽ đưa ra khuyến nghị về việc ai nên tiêm phòng và tiêm khi nào. Những lời khuyên này thường sẽ được chính phủ Mỹ chấp nhận và áp dụng.
Tuy nhiên, một quyết định như vậy về vaccine hiện đang trở nên rất nhạy cảm trong thời điểm hiện nay. Các nhà đạo đức học và chuyên gia vaccine từ Học viện Y khoa quốc gia - cơ quan tư vấn cho Chính phủ được điều hành bởi Quốc hội Mỹ - cũng đã được yêu cầu tham gia quá trình tư vấn.
Giới chức Y tế Mỹ "đau đầu" trong việc phân bổ vaccine COVID-19 (Nguồn: Reuters)
"Việc thiết lập các tiêu chuẩn ưu tiên, đòi hỏi cả sự sáng tạo và đạo đức chung" - ông Bill Foege - người đã thiết lập chiến lược tiêm chủng giúp xóa sổ bệnh đậu mùa trên phạm vi toàn cầu chia sẻ. Vị chuyên gia đang tham gia chủ trì các cuộc thảo luận tại Học viện Y khoa quốc gia này cũng cho biết: "Đây vừa là cơ hội nhưng cũng là một gánh nặng".
Trong bối cảnh những thông tin sai lệch về vaccine đang lan rộng kèm theo những lo ngại về sự can thiệp từ chính trị, Giám đốc CDC Robert Redfield đã tuyên bố rằng, công chúng cần nhận thức được việc phân phối vaccine là hoàn toàn "công bằng và minh bạch".
Giới chức y tế Mỹ hy vọng sẽ có một số hướng dẫn dự thảo về cách phân chia những liều vaccine đầu tiên được đưa ra vào cuối tháng tới. Tuy nhiên, nhiều khả năng đây sẽ là một quyết định gây nhiều tranh cãi.
"Không phải ai cũng hài lòng với giải pháp được đưa ra" - Tiến sĩ Francis Collins - Giám đốc Viện Y tế Quốc gia Mỹ gần đây đã chia sẻ như vậy với một trong những cơ quan tư vấn đang giúp chính phủ đưa ra quyết định.
"Có rất nhiều người sẽ cảm thấy rằng, họ đáng lẽ phải đứng đầu danh sách ưu tiên".
Những đối tượng cần được ưu tiên tiêm vaccine
Theo truyền thống, ưu tiên hàng đầu trong việc sử dụng một loại vaccine khan hiếm là các nhân viên y tế và những người dễ bị lây nhiễm bệnh nhất.
Tiến sĩ Collins - Giám đốc Viện Y tế Quốc gia Mỹ - cũng bổ sung thêm một số ý tưởng mới như nên cân nhắc đến vị trí địa lý và ưu tiên cho những người ở khu vực dịch bệnh bùng phát mạnh nhất. Bên cạnh đó, cũng không thể bỏ quên những tình nguyện viên trong giai đoạn thử nghiệm vaccine cuối cùng, những người đã được tiêm liều vaccine thử nghiệm, để kiểm tra xem liệu chúng có thực sự hiệu quả trên thực tế hay không.
"Chúng ta nợ họ… một số ưu tiên đặc biệt" - Tiến sĩ Collins chia sẻ.
Theo đề xuất ban đầu của CDC, trước tiên, cần tiêm vaccine cho 12 triệu người quan trọng nhất về y tế, an ninh quốc gia và những lao động thiết yếu khác, có vai trò quan trọng trong việc khôi phục nền kinh tế. Tiếp theo đó, sẽ là 110 triệu người có nguy cơ cao bị nhiễm COVID-19, bao gồm những người trên 65 tuổi sống tại các cơ sở chăm sóc dài hạn, những người thuộc ở mọi lứa tuổi có sức khỏe kém và các lao động thiết yếu. Những người dân thông thường sẽ được tiếp cận vaccine muộn hơn.
Các "lao động thiết yếu" sẽ là đối tượng ưu tiên hàng đầu trong việc tiêm vaccine (Nguồn: Reuters)
Tuy nhiên, vấn đề là ở chỗ, ai sẽ là những người "thực sự quan trọng"? Các chuyên gia y tế tại Mỹ hiện đang có nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề này.
Nhận xét về quan điểm cần tiêm vaccine cho các nhân viên y tế, Tiến sĩ Peter Szilagyi - bác sĩ nhi khoa tại Đại học California, Los Angeles khẳng định: "Tôi sẽ không coi mình là một nhân viên chăm sóc y tế quan trọng".
Thực vậy, rủi ro đối với các nhân viên y tế hiện đã khác xa so với thời điểm những ngày đầu khi dịch bệnh mới bùng phát. Theo các thành viên của ủy ban tư vấn, giờ đây, các nhân viên y tế tại các đơn vị điều trị bệnh nhân COVID-19 đã được bảo vệ ở mức tốt nhất, trong khi những người khác có thể phải đối mặt với rủi ro lớn hơn.
Ngoài các lĩnh vực y tế và an ninh, các lao động "thiết yếu" khác liệu có bao gồm công nhân làm việc tại các nhà máy chế biến thịt gia cầm hay giáo viên? Và điều gì sẽ xảy ra nếu hiệu quả của vaccine với nhóm người dễ bị tổn thương không cao như những người trẻ tuổi, khỏe mạnh hơn. Đây là một mối lo ngại thực sự, nếu xét đến thực tế là hệ thống miễn dịch của người cao tuổi đã không thể phục hồi tốt sau khi tiêm vaccine cúm.
Tiến sĩ Jose Romero - Chủ tịch ACIP, quyền Bộ trưởng Y tế bang Arkansas - cũng lưu ý thêm rằng, với các cộng đồng người Mỹ gốc Phi, gốc Latin và người bản địa, vốn chịu tác động từ đại dịch ở mức độ khác nhau, việc phân bổ vaccine sẽ phải đối mặt với nhiều nghi ngờ nếu thực hiện không hợp lý.
Tiến sĩ Sharon Frey tại trường Đại học St. Louis bổ sung thêm rằng, cần xem xét tới cả các cộng đồng người nghèo thành thị, vốn sống trong những khu vực đông đúc chật chội, ít có điều kiện tiếp xúc với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và lại không thể làm việc từ xa như những nhóm người có thu nhập cao.
Còn theo Tiến sĩ Henry Bernstein - chuyên gia tại Northwell Health, việc tiêm vaccine cho cả gia đình sẽ hợp lý hơn là chỉ chọn ra một người có nguy cơ cao trong hộ gia đình đó.
Việc quyết định ai sẽ được tiêm trước trong một chiến dịch tiêm chủng quy mô lớn, khi mọi người vẫn phải giữ khoảng cách an toàn, do đó là một vấn đề không hề đơn giản. Trong suốt thời gian diễn ra đại dịch cúm lợn hồi năm 2009, các gia đình tại Mỹ đã phải xếp hàng dài tại các bãi đậu xe và cơ sở y tế, chờ đến lượt mình. Thế nhưng, giới chức Mỹ đều hiểu, những đám đông như vậy là điều hoàn toàn không nên xảy ra vào thời điểm dịch bệnh đang lan tràn.
Ban tổ chức Operation Warp Speed - chiến dịch phân phối vaccine COVID-19 do chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump triển khai nhằm thúc đẩy tốc độ sản xuất và phân phối vaccine, hiện vẫn đang cố gắng để xây dựng phương án vận chuyển vaccine với tốc độ nhanh nhất và số lượng phù hợp đến những nơi có lịch tiêm chủng.
Tiến sĩ Nancy Messonnier của CDC cho biết: "Tất cả các phương pháp tiêm chủng, phòng khám và các ý tưởng sáng tạo khác đều đã được thảo luận. Ngay khi một loại vaccine được tuyên bố là có hiệu quả, chúng tôi muốn có thể triển khai các chương trình này ngay lập tức. Đó sẽ là một chặng đường dài".
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!