Bộ trưởng Nông nghiệp Romania, ông Petre Daea, cho biết các nước vẫn đang tiếp tục thương lượng về đề xuất của EC liên quan vấn đề nhập khẩu một số mặt hàng của Ukraine. Về phần Romania, ông Daea cho biết, Bucharest sẽ được bảo vệ thông qua quyết định của EC và sẽ nhận được khoản tiền bồi thường cho nông dân.
Cùng ngày, Ba Lan cũng tuyên bố sẽ duy trì lệnh cấm nhập khẩu ngũ cốc Ukraine ít nhất đến cuối năm nay. Tuyên bố được đưa ra trong bối cảnh Liên minh châu Âu (EU) đang soạn thảo thỏa thuận chấm dứt các lệnh cấm đơn phương do một số nước áp đặt.
Trước đó, hôm 25/4, đại diện Phòng Nông nghiệp các quốc gia thành viên Nhóm Visegrad, còn gọi là Nhóm V4, gồm Cộng hòa Séc, Ba Lan, Slovakia và Hungary, đã nhóm họp tại Brno, CH Séc và ra lời kêu gọi EC ngừng việc miễn thuế nhập khẩu dành cho ngũ cốc Ukraine.
Ngũ cốc Ukraine thách thức sự thống nhất của châu Âu
Hơn 23 triệu tấn ngũ cốc Ukraine đã tràn vào Liên minh châu Âu kể từ mùa hè năm ngoái. Vì được miễn thuế nhập khẩu nên sản phẩm nông nghiệp từ Ukraine đã tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh, khiến thu nhập nông dân địa phương giảm sút. Sức ép từ nông dân khiến nhiều nước đơn phương cấm nhập khẩu ngũ cốc Ukraine, bất chấp chủ trương ủng hộ của EU. Một lần nữa, tác động từ cuộc xung đột tại Ukraine đe dọa sự thống nhất của khối.
Ông Andras Pasztor, một người nông dân Hungary, vẫn còn một lượng lớn ngô tồn kho từ vụ thu hoạch năm ngoái. Lý do là các khách hàng của ông đã chuyển sang thu mua ngũ cốc giá rẻ hơn nhập khẩu từ nước láng giềng Ukraine.
Kể từ khi xung đột tại Ukraine nổ ra, nước này đã xuất khẩu 1,7 triệu tấn ngô sang Hungary, tăng nhiều lần so với mức 30 nghìn tấn trước xung đột. Ngũ cốc Ukraine được miễn thuế nhập khẩu vào Liên minh châu Âu EU nên giá cả cạnh tranh hơn nông sản địa phương.
Ông Andras Pasztor - Nông dân tại Hungary: "Các thương lái không thu mua ngô Hungary vì giá thành cao hơn, đương nhiên họ sẽ hướng tới lựa chọn giá rẻ hơn là ngũ cốc Ukraine. Vì điều đó đem lại lợi nhuận tốt hơn.
Ông Gabor Bidlo - Nhà phân tích tại Công ty Budagabona cho rằng: "Nếu hàng hóa của Ukraine và các nguồn cung từ phía đông không gặp bất kỳ giới hạn nào khi vào Liên minh châu Âu thì rõ ràng sẽ dẫn đến thặng dư. Thêm vào đó, ngô Ukraine vốn có truyền thống hiện diện tại thị trường châu Âu vì thị trường này không tự túc được về ngô. Câu hỏi đặt ra là liệu số nông sản này sẽ được vận chuyển tiếp sau khi qua Hungary hay là sẽ được tiêu thụ tại đây".
Từ tháng 5 năm ngoái, sau khi các tuyến đường vận chuyển ở Biển Đen bị phong tỏa do cuộc xung đột với Nga, EU cho phép Ukraine xuất khẩu ngũ cốc dự trữ qua khối này, tạo điều kiện để nông sản Ukraine tiếp cận khách hàng ở châu Phi và Trung Đông. Theo đó, Bulgari, Hungary, Ba Lan, Romania và Slovakia đã trở thành các quốc gia trung chuyển ngũ cốc Ukraine. Các nước này đồng ý nhập khẩu một số sản phẩm từ Ukraine mà không hạn chế về số lượng, không làm thủ tục hải quan, không bị đánh thuế và kiểm tra chính thức.
Tuy nhiên, nhiều nước Trung và Đông Âu cáo buộc tỷ lệ lớn hàng nông sản của Ukraine sau khi được đưa vào EU đã không được xuất khẩu tiếp mà bị bán phá giá trên thị trường khu vực. Có hai lý do cho việc nông sản Ukraine vào châu Âu không tiếp tục đến các thị trường khác. Thứ nhất là một số thành viên EU lợi dụng nông sản giá rẻ của Ukraine để giảm bớt áp lực về giá cả trên thị trường nội địa. Thứ hai là hạn chế về phương diện hậu cần khiến các nước lân cận Ukraine không thể vận chuyển tiếp hàng đến những thị trường thứ ba. Nông sản tồn đọng sau đó được bán cho chính người dân địa phương.
Nông dân địa phương lo lắng và đổ lỗi cho hàng nhập khẩu giá rẻ của Ukraine khiến giá ngũ cốc sản xuất trong nước giảm sút. Thực tế này đã dẫn tới việc nhiều nước gần đây đơn phương cấm nhập khẩu các sản phẩm thực phẩm từ Ukraine để bảo vệ nhà sản xuất trong nước.
Hành lang đường bộ qua châu Âu đối với nông sản Ukraine có thể ngày càng trở nên quan trọng khi mà việc gia hạn thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen sau khi hết hạn vào giữa tháng 5 tới vẫn chưa chắc chắn.
Châu Âu khắc phục vấn đề ngũ cốc Ukraine
Ủy ban châu Âu đã bác bỏ các lệnh cấm nhập khẩu và cho biết, chính sách thương mại của EU là thống nhất, do đó các hành động đơn phương là không thể chấp nhận được. Các quan chức hàng đầu tại EU đã lên án các biện pháp của một số quốc gia Đông Âu, nhưng hứa sẽ giải quyết vấn đề bằng việc hỗ trợ nông dân thêm hàng triệu euro. Sau cuộc họp của Bộ trưởng Nông nghiệp châu Âu hôm 25/4, Ủy ban châu Âu bày tỏ lạc quan về triển vọng đạt được thỏa thuận quá cảnh ngũ cốc Ukraine. Theo đó, ngũ cốc Ukraine tiếp tục được quá cảnh qua Ba Lan, Bulgaria và Romania, đổi lại nông dân tại những nước này sẽ được nhận 100 triệu euro hỗ trợ từ EU.
Trước đó, vào tháng 3, Ủy ban châu Âu đã phân bổ hơn 56 triệu Euro cho Ba Lan, Bulgaria và Romania, nhằm hỗ trợ nông dân bị ảnh hưởng. Giới chuyên gia châu Âu kỳ vọng Ủy ban châu Âu tiếp tục duy trì các biện pháp hỗ trợ, song quan ngại khả năng Ủy ban châu Âu có thể bắt đầu các thủ tục tố tụng vi phạm với những nước thành viên không tuân thủ luật thương mại của khối.
Gói viện trợ của EC có điều kiện là tiền sẽ chỉ về tay nếu các quốc gia liên quan đình chỉ các lệnh cấm đơn phương. Theo biện pháp này, EU cũng sẽ ngừng nhập khẩu ngũ cốc của Ukraine cho đến ngày 5/6 tới và cam kết điều tra xem liệu các biện pháp bổ sung có cần thiết đối với các sản phẩm nông nghiệp khác của Ukraine hay không.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!