Trọng tâm sẽ tập trung vào các động thái quân sự của hai bên sát biên giới Ukraine cũng như vấn đề kiểm soát vũ khí tại châu Âu.
Các nhà ngoại giao Mỹ và Nga gặp nhau giữa lúc quan hệ hai bên xấu đi nghiêm trọng. 100 nghìn quân Nga đang tập trung ở biên giới với Ukraine. Mỹ và châu Âu cho rằng Nga đang chuẩn bị tiến hành chiến dịch quân sự lớn tiến quân vào Ukraine, 8 năm sau khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea.
Nga phủ nhận kế hoạch này và cho biết họ đang đáp trả hành vi gây hấn từ các cuộc tập trận do Mỹ và NATO tiến hành gần lãnh thổ Nga. Nga bày tỏ lo ngại về ý định mở rộng lãnh thổ của NATO và yêu cầu khối này không kết nạp thêm thành viên, đặc biệt là Ukraine. Các tuyên bố được đưa ra trước cuộc họp.
Ông Antony Blinken - Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ nói: "Tôi không nghĩ rằng chúng ta sẽ thấy bất kỳ đột phá nào trong các cuộc đàm phán này. Để đạt được tiến bộ thực tế rất khó xảy ra khi đang có sự leo thang diễn ra. Khi mà Nga đang có 100 nghìn quân gần biên giới Ukraine và có thể tăng gấp đôi con số đó trong một thời gian ngắn".
Ông Sergei Ryabkov - Thứ trưởng Ngoại giao Nga tuyên bố: "Các cuộc đàm phán sẽ khó khăn, người Mỹ nên sẵn sàng cho một thỏa hiệp. Phía Nga đến đây với một lập trường rõ ràng với một số yếu tố mà theo tôi là có thể hiểu được và đã được xây dựng rõ ràng, đi chệch khỏi cách tiếp cận của chúng tôi đơn giản là sẽ không thể".
Một vấn đề trọng tâm của cuộc đàm phán được cho sẽ là các đề xuất về an ninh của Nga đối với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Mỹ, trong đó đặc biệt là các điều khoản về việc cùng nhau không triển khai tên lửa tầm trung và tầm ngắn, không mở rộng NATO về phía Đông và giảm các cuộc tập trận quân sự. Cho đến nay, Washington vẫn khẳng định sẽ không nhượng bộ các yêu cầu trong cuộc đàm phán với Moscow.
Cuộc đàm phán sẽ mở đầu cho vòng đàm phán an ninh giữa Nga với Mỹ và phương Tây. Sau cuộc họp tại Thụy Sỹ ngày 10/1, sẽ diễn ra cuộc họp Hội đồng Nga - NATO tại Brussels (Bỉ) vào ngày 12/1 và sau đó là cuộc tham vấn trong khuôn khổ Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) ở Vienna (Áo) vào ngày 13/1.
Mỹ đang tìm kiếm điều gì qua các cuộc họp này?
Mục tiêu được Mỹ đặt ra là muốn một châu Âu ổn định theo cách của Mỹ và muốn kiềm chế Nga. Mỹ cho rằng, đang có nhiều lý do để lo ngại về an ninh châu Âu, vì trong 2 thập kỷ vừa qua, Nga được xác định là nguyên nhân gây ra các lo ngại, căng thẳng về an ninh tại châu Âu, vì vậy, các cuộc hội đàm phải giải quyết được vấn đề này.
Thứ hai là việc mở rộng NATO về phía Đông. Nga coi việc mở rộng này là đe dọa an ninh của Nga, gần đây nhất là trường hợp Ukraine. Nga đã điều quân đội đến khu vực biên giới. Còn phía Mỹ cho rằng, việc một nước nào đó gia nhập NATO, không phụ thuộc vào Nga, mà do NATO và nước ứng cử viên quyết định.
Nga và Mỹ đã trải qua một năm thử thách những giới hạn đỏ. Ảnh: Getty
Trước đàm phán, Mỹ và châu Âu cũng cảnh báo về những hậu quả mà Nga sẽ phải chịu trách nhiệm nếu tấn công Ukraine. Còn những vấn đề khác, có thể chờ đợi hai bên đạt được những tiến bộ, bao gồm việc khôi phục hiệp ước về tên lửa tấm ngắn và tầm trung, quy mô các cuộc tập trận. Nhưng những vấn đề này cũng phải căn cứ vào các diễn biến trên thực tế và cũng phải có sự tham gia thảo luận của các đồng minh của Mỹ ở châu Âu. Nói chung, phía Mỹ cũng không chờ đợi đạt được những đột phá trong cuộc hội đàm này.
Nga ra tối hậu thư với Mỹ về việc đảm bảo an ninh, trong đó có vấn đề Ukraine
Theo đó, Mỹ phải cam kết việc NATO không mở rộng về phía Đông, không kết nạp Ukraine cũng như không xây dựng các căn cứ quân sự tại các quốc gia thuộc Liên Xô trước đây. Phía Nga tuyên bố, nếu Mỹ không rút lại các quyết định tại Hội nghị thượng đỉnh NATO về Ukraine ở Budapest 2008 thì sẽ không có gì đột phá.
Ngay trước thềm cuộc gặp, Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố, Nga sẽ đàm phán với Mỹ và NATO "không phải với bàn tay chìa ra", mà "với một nhiệm vụ được xây dựng rõ ràng, phải được giải quyết dựa trên các điều khoản mà Moscow đã đưa ra". Moscow tuân thủ đường lối kiên định bảo vệ lợi ích quốc gia và từ chối nhượng bộ đơn phương. Các nhà ngoại giao Nga nhấn mạnh, nếu NATO và Mỹ không đáp ứng các yêu cầu của Moscow về đảm bảo an ninh, điều này có thể dẫn đến một vòng đối đầu mới.
Giới quan sát Nga cho rằng, mặc dù có một số trong những thỏa thuận được cho là "không thể chấp nhận được" đối với người Mỹ và châu Âu, nhưng thực tế cuộc đàm phán này là một thành tựu của ngoại giao Nga, vì trước đó tất cả các đề xuất của Moscow trong lĩnh vực an ninh đều bị từ chối mà không có bất kỳ nỗ lực nào để thảo luận.
Dù gặp nhau đàm phán nhưng cả Nga và Mỹ đều đã chuẩn bị cho kịch bản xấu. Mỹ và các đồng minh đã soạn thảo sẵn một danh sách hàng loạt các biện pháp trừng phạt về mặt quân sự, kinh tế và cả công nghệ để có thể áp dụng trong trường hợp Nga đưa quân vào Ukraine. Tuy nhiên, phương Tây cũng đang chú ý theo dõi diễn biến của Nga trong nỗ lực giành lại thế ngang bằng chiến lược với Mỹ và được đánh giá cao về khả năng vượt trội phát triển vũ khí siêu thanh. Mối quan hệ Nga - Mỹ sẽ còn nhiều cạnh tranh ở phía trước.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!