Có thể nói phong trào Metoo đã tiếp thêm sức mạnh để các nạn nhân có thể đứng lên chỉ mặt đặt tên những kẻ tấn công, lạm dụng và khiến họ chịu những vệt sẹo tinh thần.
Cách đây mấy ngày, Kevin Spacey, từng là một ngôi sao sáng chói của Hollywood đã tiếp tục hầu tòa vì cáo buộc quấy rối một diễn viên trong độ tuổi vị thành niên. Spacey còn đối mặt với ít nhất là 6 cáo buộc lạm dụng tình dục khác. Mức phạt tối đa là tù chung thân cùng khoản bồi thường hàng chục triệu USD.
Cộng đồng giờ đây đã nhận thức rõ ràng hơn về quyền của phụ nữ và trong chiều ngược lại, nam giới có ý thức cẩn trọng hơn trong các mối quan hệ và hành vi ứng xử với người khác giới. Những sự thay đổi này có đóng góp lớn của phong trào Metoo.
Sự ra đời của phong trào #Metoo
Tháng 10 năm 2017, tờ Thời báo New York (Mỹ) đăng điều tra gây chấn động về những lời cáo buộc một nhân vật nổi tiếng Hollywood quấy rối tình dục.
Hai nhà báo của tờ Thời báo New York đã viết về những điều mà cho tới lúc đó chỉ được bàn tán trong nội bộ giới nghệ sỹ Hollywood, chưa từng bị rò rỉ ra công chúng. Nhà sản xuất Harvey Weinstein được cho là một huyền thoại, người làm nên những bộ phim nổi tiếng như "Shakespeare đang yêu" và "Chuyện tào lao" đã hứa giúp đỡ một số nữ diễn viên phát triển sự nghiệp, đổi lại họ phải chịu để cho ông ta quấy rối tình dục. Hai nhà báo đã phải mất nhiều tháng mới thuyết phục được các nữ diễn viên này kể lại câu chuyện của họ. Sức nặng của những lời tố cáo đã khiến Harvey Weinstein bị sa thải khỏi chính công ty mang tên ông ta trong chưa đầy 1 tuần.
Phong trào '#Metoo - Tôi cũng vậy' rời khỏi bệ phóng
Tiếp tục ngay trong tháng 10/2017, một bài báo khác của tạp chí Người New York đăng tố cáo của nữ diễn viên Italy Asia Argento và 2 phụ nữ khác rằng họ bị Harvey Weinstein cưỡng hiếp, dần dần lại thêm các nữ diễn viên khác cũng đưa ra các tố cáo.
Diễn viên, nhà sản xuất Louisette Geiss - Người tố cáo Harvey Weinstein: "Tôi không nghĩ rằng Harvey Weinstein hiểu được ông ta đã gây ra bao nhiêu nỗi đau và sự khổ sở cho tôi và hàng chục phụ nữ khác".
Cựu diễn viên Heather Kerr - Người tố cáo Harvey Weinstein: "Ông ta nói với tôi rằng ở Hollywood là như vậy, rằng tất cả các nữ diễn viên đạt được thành công đều nhờ cách này".
Tới 15 tháng 10 năm 2017, nữ diễn viên Alyssa Milano châm lửa trên mạng xã hội.
Nếu bạn đã từng bị quấy rối hay tấn công tình dục hãy viết 'me too' để trả lời dòng tweet này.
Bài đăng trên mạng xã hội Twitter này đã nhận được một dòng thác những lời kể của các nạn nhân thuộc nhiều tầng lớp trong xã hội, nhiều người cho hay đây là lần đầu tiên họ kể công khai chuyện của mình. Thế là Metoo bắt đầu lan khắp thế giới.
Luật sư Gloria Allred: "Đó là một cơn sóng lao vào bờ, để rồi trở thành một cơn sóng thần. Giờ đây, có lẽ hàng tỷ hộ gia đình trên khắp thế giới đã biết đến Metoo. Tôi nghĩ rằng điều này mang lại sức mạnh lớn cho các nạn nhân.
Năm 2020, Harvey Weinstein bị kết án 23 năm tù vì tấn công tình dục và cưỡng hiếp. Các nhà báo điều tra vụ việc được trao giải Pulitzer phục vụ cộng đồng, hạng mục uy tín nhất đối với một tờ báo.
Những thách thức đối với phong trào #Metoo
5 năm sau khi phong trào #Metoo gây sức ảnh hưởng sâu rộng trên thế giới, nhưng những sự việc được đưa ra ánh sáng tới giờ được coi mới chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Tại nhiều quốc gia, bất bình đẳng giới vẫn được xem là một trong những thách thức lớn nhất đối với sự lan tỏa của phong trào này.
Nói ra sẽ mất mặt là suy nghĩ của hầu hết người dân châu Á khi nhắc tới vấn đề bạo hành tình dục. Đặc biệt, các nạn nhân sẽ rất khó mở lòng để chia sẻ với người khác để xin sự giúp đỡ.
Bharti được mọi người trong khu phố biết đến là một nhà hoạt động bảo vệ phụ nữ và trẻ em gái khỏi bạo lực và tấn công tình dục tại Ấn Độ. Có nhiều người mở lòng, nhưng cũng có người đóng sầm cửa lại trước mặt cô gái này. Dù thế, Bharti vẫn muốn làm công việc của mình để chắc chắn rằng không một phụ nữ và bé gái nào phải sợ hãi như cô đã từng.
Bharti chỉ mới 8 tuổi khi cô được gửi đến làm việc cho một gia đình giàu có và sống cùng gia đình chủ mà không có lương. Đó là một thỏa thuận phổ biến ở các thành phố Ấn Độ. Bharti giống hàng nghìn giúp việc khác phải chịu sự quấy rối và lạm dụng của người sử dụng lao động mà không đủ khả năng để lên tiếng hoặc sẽ mất việc làm.
Bà Nandita Bhatt - Người đứng đầu tổ chức Martha Farrel, Ấn Độ: "Khi xem những chiếc khăn các nạn nhân thêu, tôi thấy rằng họ đã từng bị quấy rối rất nhiều mà không thể nói ra. Điều đó không công bằng".
Với người nổi tiếng cũng vậy. Tờ Hindustan Times có bài phỏng vấn nữ diễn viên Radhika Apte cho rằng có quá ít nghệ sĩ Ấn Độ dám đòi công bằng cho bản thân vì vấn đề trọng nam khinh nữ nghiêm trọng. Các nghệ sĩ nữ đều cho rằng nếu họ lên tiếng, sự nghiệp của họ sẽ tan tành. Không chỉ ảnh hưởng sự nghiệp, họ có thể bị chính dư luận, thậm chí những người thực thi pháp luật chỉ trích.
Bà Leigh Goodmark - Giám đốc Trung tâm bạo lực giới, Đại học luật Carey, Mỹ: "Cứ nhìn vào cách một số nạn nhân bị lạm dụng tình dục được nhìn nhận ra sao trong hệ thống luật hình sự hoặc từ khía cạnh văn hóa, thì thấy rằng việc nói ra sự thật không hề là điều dễ dàng".
Tờ Washington Post cũng đưa ra nhận định về những thách thức đối với phong trào #Metoo: Đó là xu hướng phản ứng với tố cáo của nạn nhân bằng việc đổ lỗi cho nạn nhân, nạn nhân sợ tai tiếng và sự phản ứng ngược của xã hội. Cũng theo bà Goodmark, vì các tổn thương quá sâu sắc, nên não người sẽ gần như ngăn không cho nạn nhân nhớ lại chúng. Và vì thế, dường như họ chấp nhận để những vết thương cả thể xác lẫn tâm hồn nhòa dần cùng thời gian, trong khi thủ phạm vẫn nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật.
Ảnh hưởng của phong trào #Metoo
Ngày nay #Metoo đã trở thành khẩu hiệu lên án lạm dụng tình dục. Việc nhìn thấy những người khác lên tiếng vẫn là một động lực để các nạn nhân lên tiếng, hoặc không chấp nhận những hành vi hoặc lời nói không đúng mực ở nơi công cộng.
Ngay năm 2018, một năm sau khi phong trào #Metoo được khởi xướng, số lượng bài báo về đề tài này đã tăng 52% ở Mỹ.
Sau Weinstein, đã có những nhân vật nổi tiếng khác bị tố cáo và xét xử như nhà tài phiệt Jeffrey Epstein, ca sỹ Kelly, diễn viên hài Bill Cosby. Giờ đây, những lời bình phẩm, đùa cợt của nam giới về vẻ bề ngoài của phụ nữ cũng là vi phạm nguyên tắc. Và trên hết, không người nam giới nào có thể nghĩ mình là bất khả xâm phạm.
Bà Sandra Muller - Người khởi xướng phong trào #Metoo tại Pháp: "Tôi nhận thấy 5 năm trước, quấy rối tình dục trên đường phố không bị trừng phạt, nhưng nay thì khác rồi".
Bà Claire Warden - Điều phối viên vấn đề hình ảnh nhạy cảm trong phim ảnh, Mỹ: "Từ lâu rồi, các diễn viên đã nói về việc phải đóng cảnh này cảnh kia là không ổn, đặc biệt những cảnh khỏa thân, quan hệ; họ muốn có quyền phản đối, nhưng hồi đó không ai nghe họ cả. Cuối cùng thì chúng tôi cũng đã có quyền được lắng nghe và buộc những kẻ xâm phạm, thao túng phải rời khỏi vị trí.
Chống quấy rối, lạm dụng tình dục ở Nhật Bản
Để ngăn chặn tình trạng quấy rối tình dục, Nhật Bản đã đưa ra nhiều giải pháp, như thiết kế các toa tàu chỉ dành riêng cho phụ nữ, lắp đặt hệ thống camera trên các toa tàu và sân ga, đưa ra ứng dụng chống quấy rối tình dục trên điện thoại thông minh, ứng dụng này sẽ phát ra cảnh báo và giúp nạn nhân thông báo tới nhân viên trên tàu xác định hành động quấy rối xảy ra ở toa tàu nào để yêu cầu sự trợ giúp.
Các công ty viễn thông tại Nhật Bản cũng khuyến khích các hãng sản xuất điện thoại lập trình để phát ra âm thanh rõ ràng khi sử dụng chức năng quay phim và chụp ảnh trên điện thoại thông minh, nhằm ngăn chặn các hành vi biến thái xảy ra nơi công cộng. Tăng nặng chế tài xử phạt cũng được Nhật Bản thực hiện, kể từ năm 2018, các quy định luật pháp nghiêm khắc hơn đã được thông qua, như điều 176 của Bộ luật hình sự quy định về các hình phạt đối với tội phạm quấy rối tình dục, mức phạt lên tới 50.000 yen và có thể bị phạt ít nhất 6 tháng tù giam.
Phong trào chống quấy rối tình dục Metoo đã xuất hiện tại Nhật Bản từ năm 2018, tuy nhiên theo một số luật sư tham gia phong trào này, thì hiện phong trào không phát triển tại Nhật Bản vì nhiều lý do, một trong số đó là vấn đề văn hóa lâu đời khiến cho những nạn nhân bị quấy rối, đặc biệt là phụ nữ không dám lên tiếng vì lo ngại lại tiếp tục trở thành nạn nhân của sự dèm pha trong xã hội, thậm chí tại môi trường công sở còn có những nạn nhân sau khi lên tiếng đòi công lý thì ngược lại còn bị giáng chức hoặc đuổi việc. Các luật sư này cũng cho rằng, hệ thống pháp luật về tội phạm tình dục của Nhật Bản tuy đã được sửa đổi nhưng vẫn đang đi sau nhiều quốc gia khác, còn nhiều vấn đề phải giải quyết để mang lại sự bình đẳng cho những nạn nhân bị quấy rối tình dục.
Năm năm qua, phong trào #Metoo đã tạo ra mức độ nhận thức mới về vấn đề quấy rối, lạm dụng tình dục; giúp cộng đồng nhận ra rõ ràng hơn thế nào là quấy rối, lạm dụng tình dục và từ chối chấp nhận chuyện này. Những thách thức lớn nhất hiện nay vẫn là phải lan tỏa sự nhận thức này sâu rộng hơn nữa, và nhận thức sao cho đúng. Bởi cũng đã có những ý kiến cho rằng phong trào Metoo đã có lúc bị mượn danh để nâng cao quan điểm quá mức hoặc để đánh bóng tên tuổi. Chính vì vậy mà, chúng ta cần có tư duy phản biện khách quan về cả người tố cáo và người bị tố cáo, để không một nạn nhân nào hay bất cứ kẻ tội phạm nào bị bỏ qua.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!