Những điểm chính
- Elizabeth Holmes đang phải đối mặt với 10 tội danh lừa đảo và hai tội danh âm mưu. Cô ấy không nhận tội.
- Công ty Theranos từng được định giá 9 tỷ USD.
- Các nhà đầu tư đã đổ hơn 700 triệu đô la vào công ty khởi nghiệp hiện không còn tồn tại.
Gần một thập kỷ trước, Elizabeth Holmes được tung hô là cô gái vàng của Thung lũng Silicon, và đã đăng quang trên truyền thông với danh hiệu nữ tỷ phú tự thân trẻ nhất nước Mỹ trong một thời gian ngắn.
Trong tuần này, Holmes sẽ xuất hiện tại một tòa án liên bang ở San Jose (Mỹ) với một hình ảnh rất khác: một bị cáo mang tội danh lừa đảo.
Các công tố viên liên bang đã buộc tội Elizabeth Holmes và Ramesh "Sunny" Balwani, cựu chủ tịch công ty Theranos, và là bạn trai cũ của Holmes, lừa dối các nhà đầu tư và bệnh nhân. Mỗi người phải đối mặt với hai cáo buộc về âm mưu gian lận qua đường điện tín (wire fraud) và 10 cáo buộc về gian lận qua đường điện tín. Holmes, 37 tuổi và Balwani, 56 tuổi sẽ bị xét xử riêng. Hiện cả hai bị cáo đều không thừa nhận bất kỳ cáo buộc nào.
Elizabeth Holmes (trái), Ramesh Balwani (phải)
Khai mạc phiên tòa phúc thẩm sẽ diễn ra vào ngày 8/9, và dự kiến kéo dài trong 13 tuần.
Nếu bị kết tội, Elizabeth Holmes có thể phải đối mặt với án phạt 20 năm tù. Các công tố viên cho biết Elizabeth Holmes không chỉ lừa đảo các nhà đầu tư hàng trăm triệu USD mà còn đặt mạng sống của hàng nghìn người vào thế rủi ro
Sự trỗi dậy và sụp đổ của Theranos
Elizabeth Holmes bỏ đại học Standford năm 19 tuổi để khởi nghiệp với Theranos năm 2004, startup công nghệ với tham vọng mang tới cuộc cách mạng trong ngành y, bằng việc thu thập dữ liệu sức khỏe chỉ từ vài giọt máu trên đầu ngón tay, thay vì vô số xét nghiệm như thông thường. Ý tưởng này được kỳ vọng sẽ làm cho các xét nghiệm máu rẻ hơn, thuận tiện và dễ tiếp cận với người tiêu dùng.
Elizabeth Holmes và viễn tưởng thay đổi ngành xét nghiệm máu tại Mỹ (nguồn: CNET)
Công ty đã hợp tác với Walgreens và chuỗi cửa hàng tạp hóa Safeway. Ban giám đốc của Theranos bao gồm các nhân vật uy tín như hai cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger và George Shultz và cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis.
Ở thời kỳ đỉnh cao, cổ phiếu công ty Theranos không giao dịch trên bất kỳ sàn chứng khoán nào. Thay vào đó, năm 2014, các nhà đầu tư tư nhân mua cổ phiếu của công ty ở mức giá giả định giá trị công ty là 9 tỷ USD. Nắm trong tay 50% cổ phần của Theranos, Elizabeth Holmes trở thành nữ tỷ phú tự thân trẻ tuổi nhất Mỹ với khối tài sản ước tính lên tới 4,5 tỷ USD. Holmes sau đó đã xuất hiện trên bìa các tạp chí danh tiếng toàn cầu như Forbes, Fortune, phát biểu tại TED Talk và ngồi bên cạnh những nhân vật nổi tiếng như cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton và tỷ phú Trung Quốc Jack Ma.
Tuy nhiên, những phóng đại về công nghệ của Holmes đã bị lật tẩy vào năm 2015, sau khi nhà báo John Carreyrou của Wall Street Journal xuất bản một loạt các báo cáo vạch trần những hạn chế và sự thiếu chính xác trong công nghệ của Theranos. Những bài báo khẳng định bệnh nhân đã bị Theranos cung cấp kết quả xét nghiệm sai lệch về tình trạng bệnh tật như HIV/AIDS, ung thư và sảy thai.
"Cô ta thương mại hóa một sản phẩm y tế mà cô ta thừa biết là không chính xác. Máy móc của cô ta chỉ làm một vài xét nghiệm, mà kết quả còn không đúng," nhà báo Carreyrou chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn với CNBC.
Năm 2018, Holmes bị buộc tội lừa đảo quy mô lớn khi đã phóng đại hoặc làm giả thông tin về công nghệ, số liệu kinh doanh, cũng như tình hình tài chính của Tharanos. Theranos nhanh chóng sụp đổ, và tài sản của Holmes ngay lập tức cũng rớt về 0.
Các nhà đầu tư tên tuổi
Chống lưng cho công ty Theranos là danh sách một loạt các nhà đầu tư mạo hiểm quyền lực và giàu có nhất ở Mỹ. Trong đó phải kể đến ông trùm truyền thông Rupert Murdoch, cựu Bộ trưởng Bộ Giáo dục Mỹ Betsy DeVos, gia tộc Walton- nắm quyền kiểm soát chuỗi bán lẻ Walmart, gia đình Cox, chủ sở hữu Patriots Robert Kraft và tỷ phú giàu nhất Mexico Carlos Slim. Những nhà đầu tư này đã mê mẩn Elizabeth Holmes đến mức đổ hàng triệu USD vào Theranos.
Một số nhà đầu tư trong danh sách này dự kiến sẽ làm chứng trong phiên tòa xét xử Holmes. Tất cả các nhà đầu tư lớn, những người đã rót 700 triệu đô la trong suốt một thập kỷ, đều từ chối bình luận. Các công tố viên cho rằng các nhà đầu tư đã bị "mê hoặc" bởi những lời phóng đại, và xuyên tạc của Holmes về công nghệ xét nghiệm máu của Theranos.
Chủ tịch Kevin O’Leary của quỹ O’Shares ETFs cho rằng "Khi một thương vụ thành ra như vậy, sẽ không ai muốn có tên trong danh sách các nhà đầu tư đó nữa. Các nhà đầu tư có thể đã rất bối rối khi tiền của mình biến thành con số 0."
"Câu chuyện cổ tích" ở Thung lũng Silicon
Thay vì trở thành một ví dụ thành công điển hình tại Thung lũng Silicon,Theranos lại trở thành một "vết nhơ" của làng khởi nghiệp.
Thung lũng Silicon hay có câu nói "fake it ‘til you make it" (tạm dịch: "nói dối cho tới khi bạn làm được"). Và phương châm này có lẽ đã ăn sâu vào trong suy nghĩ của Elizabeth Holmes, dẫn đến những hậu quả cho hành động của Holmes ngày hôm nay.
Nhà báo Carreyrou chia sẻ "Đây sẽ là một lời cảnh tỉnh cho các nhà đầu tư mạo hiểm và doanh nhân trẻ ở Thung lũng Silicon. Nếu bạn đi quá xa, nếu sự thổi phồng của bạn trở thành nói dối, thì đó là tội lừa đảo trong lĩnh vực chứng khoán."
Tuy nhiên, nếu Elizabeth Holmes không bị kết án, một số người sẽ nói rằng kết quả phiên xét xử có thể khuyến khích tâm lý ham thích rủi ro.
Lời biện minh: rối loạn tâm thần
Luật sư của Holmes được cho đã chuẩn bị rất nhiều tài liệu, giấy tờ để chứng minh rằng Holmes đã có vấn dề về sức khỏe tâm thần, hòng trốn tránh trách nhiệm hình sự. Trong hồ sơ, Holmes tuyên bố cô là nạn nhân bị lạm dụng suốt "một thập kỷ" qua. Và người gây ra tội lỗi này chính là bạn trai cũ Balwani, người mà cô gặp năm 18 tuổi.
Elizabeth Holmes (giữa) và đoàn luật sư (nguồn: Bloomberg)
Các tài liệu tiết lộ Holmes có kế hoạch tuyên bố đã bị bạn trai cũ lạm dụng tâm lý, tình cảm và tình dục. Theo một hồ sơ, Holmes cáo buộc Balwani ném các vật sắc nhọn vào cô, kiểm soát việc cô ăn, ngủ, cách cô mặc quần áo và theo dõi các cuộc gọi cũng như tin nhắn của cô. Tuy nhiên, Balwani bác bỏ những tuyên bố này.
Trong khi đó, CNBC thu thập được hồ sơ từ bệnh viện cho hay Holmes và bạn trai, Billy Evans, đã sinh con vào ngày 10 tháng 7 tại thành phố Redwood, bang California. Việc Holmes mang thai lần đầu tiên được tiết lộ vào tháng 3 khi luật sư của cô yêu cầu hoãn ngày khai mạc phiên tòa. Các công tố viên cho biết họ hoàn toàn bất ngờ trước tin tức này. Nhiều người đã lo sợ việc Holmes mang thai có thể sẽ ảnh hưởng đến phiên tòa xét xử cô.
Danny Cevallos, một nhà phân tích pháp lý của NBC News, cho biết: "Đó là một cuộc chiến khó khăn: Balwani có thể đã có những ảnh hưởng với Holmes, nếu xét về tuổi tác và thành công của ông ấy vào thời điểm đó. Nhưng liệu Holmes có thuyết phục được bồi thẩm đoàn rằng mình đã bị ảnh hưởng từ người bạn trai cũ, để bào chữa cho hành vi sai phạm của chính mình không?"
Elizabeth Holmes, người từng xuất hiện dày đặc trên các mặt báo, và phương tiện truyền thông đại chúng, với những phát ngôn mang tầm ảnh hưởng, thế nhưng cô giờ chỉ luôn im lặng và phớt lờ các câu hỏi của phóng viên mỗi khi cô ra vào tòa án.
Sự im lặng cuối cùng sẽ được phá vỡ, khi Holmes phải đứng trước phiên tòa để tưởng thuật tất cả câu chuyện của mình.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!