Đụng độ giữa lực lượng an ninh Iraq với phiến quân tại thành phố Mosul. (Ảnh: Reuters)
Cái tên lực lượng “Nhà nước Hồi giáo Iraq và Cận Đông” chỉ được dư luận biết tới rộng rãi khi những ngày gần đây lực lượng này rầm rập tiến đánh và kiểm soát một vùng lãnh thổ rộng lớn phía Đông Bắc của Iraq và nay đang nhắm đến Thủ đô Baghdad. Nhưng lực lượng này là ai và vì sao đột ngột nổi dậy trở thành mối đe dọa được mô tả là vô cùng nguy hiểm đối với an ninh cả khu vực.
Nguồn tin tình báo Mỹ cho hay, lực lượng này chỉ gồm từ 7.000 đến 10.000 tay súng nhưng rất thiện chiến, bởi nó là sự kết hợp giữa một nhánh tách ra từ lực lượng khủng bố al-Qaeda trong khu vực và những cựu thành viên cơ quan an ninh của tổng thống bị lật đổ Saddam Hussein thuộc sắc tộc Sunni. Lực lượng này đang tận dụng rất tốt 2 xu hướng bất ổn tại Iraq.
Thứ nhất, tư tưởng bất mãn dâng cao trong cộng đồng thiểu số người Sunni đối với Chính phủ dòng Shiite của Thủ tướng Al Maliki vì chính sách phân biệt sắc tộc của ông.
Thứ hai là cuộc nội chiến Syria kéo dài, khiến cho một vùng lãnh thổ Đông Bắc Iraq giáp Syria trở thành khoảng trống an ninh, cho phép các tay súng cực đoan chống Chính phủ hoành hành.
Mục đích chung của lực lượng này, như tên gọi, là thành lập một nhà nước Hồi giáo riêng gồm các tỉnh nằm dọc biên giới Iraq - Syria.
Ông Riyadh Qahwaji, Giám đốc Viện Phân tích Quân sự vùng Vịnh và Cận Đông nói: "Lực lượng phiến quân Sunni đang tiến rất gần tới việc tự thành lập một nhà nước của riêng mình. Đến nay, họ đã kiểm soát một vùng rộng lớn nằm giữa Iraq và Syria, bao gồm cả nguồn tài nguyên dồi dào như dầu mỏ, nhà máy lọc dầu. Mục tiêu của họ là tiếp tục mở rộng ảnh hưởng, kiểm soát các vùng rộng lớn hơn ở cả 2 nước này. Bên cạnh đó, chúng ta đang được chứng kiến sự ra đời của một mặt trận mới giữa những người Sunni và người Kurrd ở Iraq”.
Nếu quân Nhà nước Hồi giáo Iraq và Cận Đông chỉ là một lực lượng 10.000 tay súng, họ sẽ không thể tiến quá xa, nhưng tự bản thân quân đội Iraq đã buông bỏ vũ khí trước. Diễn biến này đang phản ánh một thực tế, Chính phủ Iraq đang ở thế vô cùng mong manh, bởi Chính phủ này đã không thể đại diện cho tất cả các sắc tộc tạo nên một nhà nước Iraq.