Khi vấn đề vi phạm bản quyền đang trở nên phổ biến và xuất hiện tràn lan trên các mạng xã hội thì sử dụng các giải pháp công nghệ sẽ rất hữu hiệu tuy nhiên vấn đề cốt lõi vẫn nằm ở ý thức người sử dụng.
Trong Luật Sở hữu trí tuệ, quyền tác giả là một trong các quyền cơ bản của người sáng tạo, của đơn vị sản xuất và cung cấp nội dung. Quyền tác giả được bảo vệ sẽ góp phần thúc đẩy hoạt động sáng tạo, từ đó tạo ra nhiều tác phẩm có chất lượng và giá trị. Tuy nhiên, trước sự phát triển vượt bậc của công nghệ, đặc biệt là trên các nền tảng số, vấn đề bảo vệ bản quyền đã và đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Các vi phạm ngày càng trở nên phổ biến, ở nhiều loại hình ấn bản, trong nhiều lĩnh vực, từ âm nhạc, phim ảnh, tác phẩm văn học đến chương trình truyền hình, báo chí điện tử, chương trình giáo dục…
Sự thuận tiện trong môi trường số giúp tạo điều kiện để các tác giả có thể đưa tác phẩm đến công chúng nhanh chóng, rộng rãi hơn, người dùng Internet cũng dễ dàng tiếp cận tác phẩm. Nhưng chính sự "tiếp tay" của công nghệ cũng khiến tình trạng sao chép tác phẩm, cắt, ghép tác phẩm trái phép và tạo ra nhiều bản sao. Thậm chí, một nội dung được đầu tư công phu nhưng chỉ trong một thời gian ngắn đã bị khai thác trái phép, sao chép, lan truyền rộng rãi.
Anh Phạm Quang Tú, CEO của Công ty cổ phần Công nghệ Prep cung cấp nền tảng học luyện thi tiếng Anh online - cho biết: "Các sản phẩm giáo dục của công ty Prep đã được đưa ra thị trường từ đầu năm 2021. Tuy nhiên, cho tới thời điểm hiện tại đã có rất nhiều các cá nhân truy cập vào hệ thống các khóa học của Prep, bán lại trên diện rộng những khóa học này với mức giá thấp hơn so với giá niêm yết, nhằm thu hút được nhiều người mua. Có một điều mà cả người bán lại và người mua thứ cấp đều không hiểu được rằng, hành động mua bán các sản phẩm trí tuệ, giáo dục như vậy đều là vi phạm chính sách đã ký kết từ đầu của phía công ty với người mua, vi phạm về việc sử dụng bản quyền sản phẩm và vô hình chung sử dụng sản phẩm kém chất lượng do trải nghiệm khóa học chính thống trên nền tảng Prep.vn là hoàn toàn khác biệt. Một số trường hợp cá biệt còn sao chép các nội dung của Prep, đăng tải trên các hệ thống khác để tránh bị kiểm soát công nghệ, và đem bán lại".
Anh Phạm Quang Tú - CEO & Founder của Prep.vn
Đối với các trường hợp sao chép, mua bán, phân phối các sản phẩm trí tuệ, tuỳ theo mức độ mà sẽ bị xử phạt theo các mức khác nhau, được quy định tại Nghị định số 131/2013/NĐ-CP về "Quy định xử phạt vi phạm hành chính về quyền tác giả, quyền liên quan" với mức dao động cho một hành vi vi phạm từ 3.000.000 đến 35.000.000 triệu đồng và có thể lên đến 250.000.000 triệu đồng đối với các hoạt động có quy mô lớn và tái diễn.
Trong mọi trường hợp, vi phạm bản quyền không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới các cá nhân làm công việc sáng tạo, các đơn vị cung cấp nội dung mà còn ảnh hưởng tới người tiêu dùng. Không chỉ gây thiệt hại lớn về kinh tế, việc chiếm đoạt trái phép tác phẩm, sản phẩm có bản quyền còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín, danh dự của người sáng tạo. Người tiêu dùng nên tiếp cận các tác phẩm, nội dung sáng tạo một cách đúng nghĩa, bởi các sản phẩm sao chép miễn phí khó có được chất lượng đảm bảo như tác phẩm gốc.
"Công nghệ sẽ là khởi đầu và cũng là bước tiến tiếp theo giúp chúng tôi trong việc kiểm soát quyền truy cập, giới hạn hành vi của người dùng internet ngay cả khi họ đã truy cập vào sản phẩm. Cụ thể như có thể đưa ra các "lệnh" chặn tải xuống, chặn sao chép hoặc tài liệu chỉ đọc, hạn chế thiết bị truy cập..., từ đó hạn chế hành vi "ăn cắp" khoá học" - anh Phạm Quang Tú chia sẻ thêm.
Bên cạnh hạ tầng công nghệ, yếu tố con người cũng là trở ngại lớn, khi không phải cá nhân nào cũng có ý thức trong việc sử dụng đúng các sản phẩm, tác phẩm chính gốc. Tâm lý ham lợi nhuận, ham rẻ sẽ dẫn tới việc vẫn sẽ tồn tại người bán và người mua trái phép các sản phẩm trí tuệ. Chỉ khi người tiêu dùng có ý thức hơn trong việc mua bán, sử dụng các sản phẩm chính hãng, có thái độ tôn trọng đối với tác giả, tổ chức tạo ra sản phẩm trí tuệ thì khi đó tình trạng vi phạm này mới có thể giảm thiểu.
Về giải pháp cụ thể, trước hết cần hoàn thiện cổng thông tin đăng ký tác quyền; từng bước triển khai việc nghiên cứu và phát triển công nghệ blockchain; tích hợp quản lý tác quyền số, nghiên cứu và phát triển các công nghệ thu phí tác quyền bằng blockchain... Ngoài ra, cần sửa đổi, bổ sung hệ thống quy phạm pháp luật hoàn chỉnh hơn, cụ thể hơn, nhất là vấn đề bảo vệ bản quyền trên môi trường số và bảo vệ bản quyền bằng giải pháp công nghệ. Khi có được sự đồng bộ hệ thống luật pháp cùng với sự tham gia của các hiệp ước quốc tế thì vấn đề thực thi, minh bạch công khai trong khai thác bản quyền với sự góp phần của các nền móng công nghệ chắc chắn sẽ hiệu quả hơn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!