Vào dịp Tết, việc lựa chọn những cành hoa lan Hồ Điệp không hề dễ, nhất là với những người mới chơi lan. Chất lượng lan được phân cấp ở những mức khác nhau nhưng về tổng thể gồm có 3 loại: Lan Hồ điệp nhập khẩu từ Trung Quốc, từ Đài Loan (Trung Quốc) và lan Hồ Điệp giống Đài Loan nhưng được trồng tại Việt Nam.
Theo ông Trịnh Hoàng Duân, chủ nhà vườn Hồ Điệp Thung Nai, Cao Phong, Hòa Bình, để xếp hạng thì lan Hồ Điệp nhập khẩu từ Đài Loan được đánh giá cao nhất. Đài Loan có lực lượng trồng lan chuyên nghiệp để xuất khẩu đi khắp thế giới với quy trình bảo quản rất cao, độ rủi ro dưới 0,1%. Hàng đã ra bông của Đài Loan chỉ xuất hiện trong dịp Tết, giá thành rất cao.
Ông Trịnh Hoàng Duân, chủ nhà vườn Hồ Điệp Thung Nai, Cao Phong, Hòa Bình
Xếp sau lan Hồ Điệp nhập từ Đài Loan là lan Hồ Điệp giống của Đài Loan (Trung Quốc) nhưng được trồng tại Việt Nam. Hiện nay, ở Việt Nam, có nhiều trang trại trồng lan Hồ Điệp, tập trung ở Đà Lạt và một số vùng núi phía Bắc, như Hòa Bình. Giống nhập về có thể ở nhiều giai đoạn: giai đoạn ra chai, giai đoạn 2.5 hoặc 3.5 theo cấp độ lá.
Nhà vườn trồng hoa lan Hồ Điệp ở Việt Nam cũng có hai loại, gồm nhà vườn của của người Đài Loan đầu tư và nhà vườn của người Việt Nam.
Đà Lạt là nơi tập trung nhiều trang trại trồng lan của người Đài Loan. Để bảo vệ bí mật nghề nghiệp, các chủ vườn Đài Loan thường quản lý chặt chẽ các khâu đoạn, từ nhập giống đến các kỹ thuật gieo trồng, chăm bón tới lúc đơm bông. Công nhân Việt Nam chỉ thực hiện những thao tác tưới và chăm sóc cơ bản mà khó có thể hiểu rõ các yếu tố quyết định chất lượng của hoa, cách xử lý để hoa nở đúng Tết. Về cơ bản, hoa ở các nhà vườn này có chất lượng không thua kém mấy so với hoa nhập khẩu trực tiếp từ Đài Loan. Giá bán cũng không có chênh lệch quá lớn.
Hoa Lan ở nhà vườn Hồ Điệp Thung Nai, Cao Phong, Hòa Bình
Hoa lan Hồ Điệp nhập từ Trung Quốc xếp hạng cuối cùng. Chất lượng giống của hoa lan Trung Quốc không đồng đều, thiếu ổn định nên giá bán cũng có nhiều mức cao thấp rất khác nhau. Người kinh doanh hoa lan của Trung Quốc hoạt động tương đối độc lập, cạnh tranh bằng giá nên nhiều lúc chất lượng thật giả lẫn lộn, khó phân biệt. Từ tháng 6 âm lich trở ra sẽ xuất hiện loại lan siêu rẻ, giá giao động từ 40 ngàn đến 60 ngàn/cây đã ra ngồng. Khi bán, các tay buôn lan luôn có ảnh chụp minh họa hình dáng, mầu sắc của lan khi ra hoa. Những người ham mua lan giá rẻ dễ bị mắc lừa với chiêu thức này.
Trên thực tế, các cây lan đã ra hoa và cây chưa ra hoa không có nhiều mối liên hệ với nhau. Khi mang về trồng, người mua thường không được kết quả như mong đợi. Sát Tết, lan nhập về ồ ạt từ Trung Quốc thường đã ra bông, màu sắc rất đa dạng, bắt mắt, giá rẻ nhưng chóng tàn.
Lý giải về vấn đề chất lượng, các nhà cung cấp cho rằng lan nhập từ Trung Quốc thường đi theo đường tiểu ngạch vì có biên giới giáp với Việt Nam, được trở bằng nhiều phương tiện khác nhau. Khi về Việt Nam, việc bốc dỡ tùy tiện khiến cho thân hoa lan dễ bị dập nát. Bảo quản lại không theo quy trình chặt chẽ. Chênh lệch về khí hậu và môi trường quá lớn khiến cho lan bị sốc.
Để giữ giá, thậm chí là để bán được giá cao hơn, các cơ sở bán lẻ thường chà trộn lan nhập từ Trung Quốc với cây trồng trong nước, cài cắm lẫn lộn trong cùng một chậu hoa để bán bán theo kiểu "bia kèm lạc".
Để nhận biết được sự khác nhau, các chuyên gia trồng lan khuyên người mua nên quan sát tên giống hoa, màu sắc hoa, lá, cốc, chậu… Lan nhập từ Đài Loan hoặc giống Đài Loan và được trồng trong nước thường trông sẽ khôn, chắc chắn, màu sắc tươi và rõ ràng nên giá cao, chơi Tết được lâu. Cách tốt nhất để chọn được những cây ưng ý là đến mua trực tiếp tại nhà vườn có uy tín, vừa thăm quan thực tế nơi họ trồng và tận mắt chứng kiến các cây lan được sống trong môi trường lý tưởng như thế nào.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!